Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες: Ο Κουβανός «Μπουκόφσκι» και η σκληρή ζωή της Αβάνας

Αν προσπαθήσεις ποτέ να βρεις και να συγκρίνεις έναν συγγραφέα με την συγγραφική δεινότητα και την ωμή εξιστόρηση του Τσαρλς Μπουκόφσκι, τότε δεν μπορεί παρά να καταλήξεις στον Κουβανό, Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες. Όχι δεν είναι ίδιοι. Ούτε γράφουν με τον ίδιο τρόπο και για τα ίδια ακριβώς πράγματα. Όμως σκέφτονται το ίδιο. Παίρνουν την ζωή όπως αυτή τους ξημερώνει, προσπαθώντας να επιζήσουν για άλλη μια μέρα, χωρίς να γίνουν «έξοδο» κανενός.

Το περιθώριο είναι το αγαπημένο του θέμα. Όπως και του Μπουκόφσκι. Όμως μιλάμε για μια σχεδόν ολόκληρη πόλη βυθισμένη στο περιθώριο. Ειδικά τότε, την δεκαετία του ’90, όταν το εμπάργκο των ΗΠΑ, έφερε μια τεράστια οικονομική κρίση, με τους κατοίκους της Αβάνας να μην αντέχουν και να βουτάνε στον ωκεανό αντιμέτωποι με τα κύματα και τους καρχαρίες. Για να φτάσουν σε ένα Μαϊάμι που δεν θα τους φερόταν καλύτερα, αλλά θα τους προσέφερε τα άκρως απαραίτητα. Που όμως δεν συγκρίνονταν με την ομορφιά της Αβάνας...

Ο Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες είναι ένας συγγραφέας με όλη την σημασία της λέξης. Δεν γράφει ούτε για να πει ότι έγραψε, αλλά ούτε και για να πλουτίσει. Όπως και ο Μπουκόφσκι, γράφει γιατί δεν μπορεί διαφορετικά, γιατί το γράψιμο είναι η τροφή του (μαζί με το αλκοόλ), ο τρόπος ζωής που θα του επιτρέψει να συνεχίσει να ζει. Σε αντίθεση με πολλούς συμπατριώτες του, δεν αποφάσισε να φύγει από την Κούβα εκείνες τις δύσκολες μέρες, περίπου 20 χρόνια πριν. Κι αυτό γιατί αν έφευγε, θα ήταν σαν να του παίρνεις το φαγητό, το νερό, το οξυγόνο. Και χωρίς αυτά κανένας δεν κατάφερε να ζήσει.

Γεννήθηκε στην Αβάνα το 1950. Μέχρι να αποφασίσει ότι ο κόσμος χρειάζεται τα βιβλία του, δούλεψε σαν εφημεριδοπώλης, καθηγητής κανόε– καγιάκ, δημοσιογράφος στην κρατική τηλεόραση και σε διάφορες άλλες δουλειές. Στο κορυφαίο του μέχρι σήμερα βιβλίο (μαζί με το βιβλίο «Ο βασιλιάς της Αβάνας»), «Η βρόμικη τριλογία της Αβάνας», μας λέει πως όταν δεν είχε λεφτά έκανε ό,τι δουλειά του παρουσιαζόταν μπροστά του, από σκουπιδιάρης μέχρι και ζιγκολό για τις πλούσιες τουρίστριες που θαύμαζαν την Κούβα.

To trailer από την ταινία «Ο βασιλιάς της Αβάνας» που βασίστηκε στο ομώνυμο βιβλίο του Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες

Η Αβάνα εκείνη την εποχή δεν ήταν ένα μέρος που θα μπορούσε να ζήσει ο καθένας. Μέσα από τα βιβλία του Πέδρο Χουάν, βλέπουμε μια πόλη να υποφέρει από την πείνα και την φτώχεια, που όμως παραμένει περήφανη και με κάποιο μαγικό και ελκυστικό τρόπο, επιβιώνει. Η ωμή πραγματικότητα, όπως την παρουσιάζει ο συγγραφέας, είναι μια ρεαλιστική προσέγγιση σε μια κατάσταση που εμείς ούτε μπορούμε να φανταστούμε. Συγχρόνως ωστόσο, καταφέρνει και κάτι άλλο. Καταφέρνει να βγάζει και να αναδύει την ακαταμάχητη γοητεία της πρωτεύουσας της Κούβας, ακόμα και μέσα από τα βρόμικα εγκαταλελειμμένα κτίρια, τους επιδειξίες που κυκλοφορούν το βράδυ στην Μαλεκόν (παραλιακή λεωφόρος) και τον αγοραίο έρωτα που προσφέρει ένας μεγάλος αριθμός ντόπιων γυναικών, που θέλει να αλλάξει ζωή. Πόpνες και χινετέρας (αναζητούν τουρίστες που θα τις συντηρήσουν για όσο μείνουν και θα τους κάνουν και κάποια ακριβά δώρα), συναντάμε άλλωστε σχεδόν σε κάθε ιστορία που μας διηγείται ο Κουβανός συγγραφέας.

Αν θέλετε με κάποιον τρόπο να γνωρίσετε την βαθιά γοητεία της Αβάνας, όχι αυτή που υπάρχει στα ταξιδιωτικά φυλλάδια, αλλά εκείνη της ζωής των κατοίκων της πόλης του Φιντέλ Κάστρο και του «Τσε» Γκεβάρα, τότε δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος από την λεπτομερή, χωρίς καμία ντροπή και κανέναν φόβο, περιγραφή του Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες. Αυτό που θα ανακαλύψετε, είναι πως η ομορφιά της Κούβας δεν βρίσκεται στην εξωτική της τοποθεσία, ούτε στην ιδιαίτερη πολιτική της κατάσταση, αλλά στις ζωές των καθημερινών της ανθρώπων. Αυθεντικοί, αισιόδοξοι και αυτοκαταστροφικοί, ονειρεύονται σε μια πόλη που τους προσφέρει τόσα λίγα αλλά και τόσα πολλά...

Πέτρος Καλογεράς