Σαν σήμερα: Πέθανε ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ

Ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ο «πατέρας των Τούρκων», υπήρξε στρατιωτικός, πολιτικός και ιδρυτής της πρώτης Τούρκικης Δημοκρατίας. Είναι υπέυθυνος για διώξεις, σφαγές και καταστροφές εις βάρος των Ελλήνων και των Αρμενίων.

Γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη το 1881, τότε που η πόλη ήταν ακόμα υπό οθωμανική κατοχή, με το όνομα Μουσταφά. Ο πατέρας του ήταν ο Αλή Ριζά Εφέντη και μητέρα του η η Ζουμπεϊντέ Χανούμ, με καταγωγή από τον Λαγκαδά. Ο πατέρας του πέθανε όταν ο Κεμάλ ήταν 7 ετών και η μητέρα του τον πήρε από την Θεσσαλονίκη και τον πήγε στο χωριό Σαρηγιάρ (Χρυσαυγή) του Λαγκαδά.

Λίγα χρόνια αργότερα γύρισε στην Θεσσαλονίκη και έμεινε με μια θεία του. Στα δώδεκα κιόλας χρόνια του, παρ’ όλο που η μητέρα του ήταν αντίθετη, εισήχθη στην κατώτερη στρατιωτική σχολή της Θεσσαλονίκης. Συνέχισε να φοιτά αργότερα στην Στρατιωτική Σχολή του Μοναστηρίου και κατέληξε σε ηλικία 18 ετών στην Αυτοκρατορική Στρατιωτική Ακαδημία της Κωνσταντινούπολης από όπου αποφοίτησε το 1902.

Το 1904, αποφοίτησε από την Σχολή Ειδικής Εκπαίδευσης του Γενικού Επιτελείου, με τον βαθμό του λοχαγού. Στα 23 του χρόνια είχε ήδη περάσει την μισή του ζωή ως στρατιώτης. Το Κεμάλ το απέκτησε σαν όνομα από έναν δάσκαλο του, όταν είδε τις επιδόσεις του στα μαθηματικά. Τον έβγαλε Κεμάλ, που σημαίνει «τελειότητα».

Το 1905 διορίστηκε υπαρχηγός του Γενικού Επιτελείου της Ακαδημίας στην Κωνσταντινούπολη, αλλά από τότε θεωρήθηκε αντικαθεστωτικός, με αποτέλεσμα να φυλακιστεί για μερικούς μήνες. Αργότερα εξορίστηκε στο 5ο τάγμα Δαμασκού. Εκεί ιδρύει μυστικό πολιτικό σωματείο και το ονομάζει «Πατρίδα και Ελευθερία». Παίρνει πολλούς αξιωματικούς με το μέρος του και ιδρύει παρακλάδια στην Θεσσαλονίκη.

Έξι χρόνια αργότερα στέλνεται στην Λιβύη όπου συμμετέχει ενεργά στο Ιταλοτουρκικό πόλεμο και παρ’ όλη την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, προβιβάζεται σε ταγματάρχη.

Ύστερα από δυο ακόμα επιχειρήσεις, και ενώ είχε φτάσει στον βαθμό του υποστράτηγου, θα έρθει σε ρήξη με την Υψηλή Πύλη, μετά την ταπεινωτική γι’ αυτόν «Συμφωνία του Μούδρου» που έκανε η Αυτοκρατορία. Τοποθετείται στο υπουργείο Εθνικής Άμυνας όπου οργανώνει εθνικιστικές ομάδες. Ο Σουλτάνος για να απαλλαγεί από αυτόν τον διόρισε διοικητή στις ανατολικές επαρχίες. Εκεί μαζί με άλλους αξιωματικούς θα υπογράψει μυστικό πρωτόκολλο που αντιτίθεται στην κυβέρνηση και ουσιαστικά ξεκινάει το αντάρτικο.

Το 1920, θα εγκατασταθεί στην Άγκυρα. Ο Σουλτάνος τον έχει καταδικάσει σε θάνατο. Εκεί θα κάνει τη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση, η οποία θα τον ανακηρύξει Πρωθυπουργό και ηγέτη του στρατού. Στη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση είχαν σχηματιστεί δύο ομάδες: η μία υποστήριζε τον Κεμάλ και η άλλη αντιδρούσε σθεναρά στα σχέδιά του. Τελικά υπερίσχυσε η πρώτη ομάδα, η οποία και κατάφερε να ενισχύσει με περισσότερες εξουσίες τον ρόλο του προέδρου. Τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς αρνείται να αναγνωρίσει την «Συνθήκη των Σεβρών», που παρέδωσε την περιφέρεια της Σμύρνης στο ελληνικό κράτος.

Σταδιακά ο Κεμάλ πήρε με το μέρος του τις Μεγάλες Δυνάμεις. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι Σοβιετικοί που του πρόσφεραν μεγάλο χρηματικό ποσό, αλλά και τα εδάφη που είχαν κερδίσει στον ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1878. Το 1921 νικά τον ελληνικό στρατό ενώ την ίδια χρονιά οι Γάλλοι θα ακυρώσουν την «Συνθήκη των Σεβρών» και θα αποχωρήσουν από την Μικρά Ασία. Το 1922, οι μόνοι που είχαν μείνει στο πλευρό των Ελλήνων ήταν οι Άγγλοι. Στις 27 Αυγούστου του 1922, ο Κεμάλ θα εισβάλει στην Σμύρνη και θα την καταλάβει, σφάζοντας τον ελληνικό και αρμένικο πληθυσμό που τότε αποτελούσε και την πλειοψηφία των κατοίκων της πόλης.

Δυο μήνες αργότερα ο Σουλτάνος θα παραδώσει την κυβέρνηση. Το 1923 ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ θα ορκιστεί πρόεδρος της ενωμένης Τουρκίας, θέση στην οποία έμεινε μέχρι και το θάνατό του. Κέρδισε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις, αν και είχε απαγορέψει την αντιπολίτευση και το κόμμα του ήταν μόνο του στην Βουλή.

Στα χρόνια της προεδρίας του, ο Κεμάλ «οδήγησε το κράτος προς την δύση», καταργώντας το Χαλιφάτο και την Ισλαμική νομοθεσία, απαγόρεψε την πολυγαμία που επιτρέπει το Κοράνι και επέβαλλε το λατινικό αλφάβητο.

Πέθανε το πρωί της 10ης Νοεμβρίου του 1938 σε ηλικία 58 ετών από κίρρωση του ήπατος και κηδεύτηκε με τιμές. Το σπίτι που γεννήθηκε δωρήθηκε στο τουρκικό κράτος το 1935 από τον δήμο Θεσσαλονίκης, όπου μέχρι και σήμερα φιλοξενεί το Μουσείο Ατατούρκ.

Το σπίτι του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ στην Θεσσαλονίκη