Σαν σήμερα: Η εφιαλτική νύχτα των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης

Ήταν 6 Σεπτεμβρίου του 1955, όταν οι Τούρκοι, ύστερα από την προβοκάτσια στο σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη, ξεκινούν τα πογκρόμ εις βάρος του ελληνικού πληθυσμού της Κωνσταντινούπολης, που εκείνη την εποχή έφτανε τις 100.000.

Η αφορμή που έψαχνε εναγωνίως ο τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας, Άντναν Μεντερές, δόθηκε από έναν αυτοσχέδιο μηχανισμό που εξερράγη στις 6 Σεπτεμβρίου, στο τούρκικο προξενείο της Θεσσαλονίκης, όπου στεγάζεται μέχρι και σήμερα το σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ. Η ελληνική αστυνομία συνέλαβε ως δράστη, έναν μουσουλμάνο φοιτητή από την Κομοτηνή, που λεγόταν Οκτάι Εγκίν. Ο Εγκίν, που αργότερα έγινε ήρωας στην Τουρκία, θεωρούσε τον εαυτό του θύμα των ελληνικών αρχών. Το τουρκικό κράτος λίγα χρόνια αργότερα, τον τίμησε διορίζοντας τον ως κυβερνήτη σε μια επαρχία.

Οι τούρκικες εφημερίδες εκμεταλλεύονται το συμβάν και παρόλο που από την έκρηξη υπήρξαν μόνο υλικές ζημιές, κάνουν επίκληση στον τουρκικό εθνικισμό (που εκείνη την περίοδο έβραζε), μεγαλοποιώντας το γεγονός. Οι φήμες πως έλαβαν άμεση κυβερνητική εντολή δεν απέχουν πολύ από την πραγματικότητα.

Το απόγευμα, στην ελληνική συνοικία του Πέρα, ένα αγριεμένο πλήθος 50.000 Τούρκων στράφηκε εναντίον των ελληνικών περιουσιών. Οι λεηλασίες κράτησαν για 12 περίπου ώρες(!) αφού οι αρχές επενέβησαν μόνο όταν η κατάσταση βγήκε εκτός ελέγχου. Το Δημοκρατικό Κόμμα έπαιξε ενεργό ρόλο στα έκτροπα, τάζοντας αμοιβή σε διαδηλωτές που μεταφέρθηκαν στα σημεία με 4.000 ταξί, ύψους 6 δολαρίων (που ουδέποτε έδωσε).

Το πλήθος φώναζε «Θάνατος στους γκιαούρηδες», «Σπάστε, γκρεμίστε, είναι γκιαούρης», «Σφάξτε του Έλληνες προδότες», «Κάτω η Ευρώπη» και «Εμπρός να βαδίσουμε κατά της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης». Από την οργή του όχλου δεν γλίτωσαν και κάποια καταστήματα αρμενικής και εβραϊκής ιδιοκτησίας.

Πολλοί άντρες και γυναίκες βιάστηκαν. 16 Έλληνες έχασαν τη ζωή τους και άλλοι 32 τραυματίστηκαν. Ο πρωθυπουργός Μεντερές έριξε την ευθύνη του πογκρόμ στους κομμουνιστές.

Εκείνη την ημέρα καταστράφηκαν σχεδόν 4.500 εμπορικά καταστήματα, 1.000 σπίτια και πολλές άλλες περιουσίες Ελλήνων. Οι ζημιές ξεπέρασαν τα 150 εκατ. δολάρια. Οι Έλληνες της Πόλης από φόβο αλλά και λόγω της καταστροφής της περιουσίας τους, μεταναστεύουν μαζικά στην Ελλάδα. Ο Αντνάν Μεντερές ανατράπηκε 6 χρόνια αργότερα από στρατιωτικούς και πριν κρεμαστεί, του ζητήθηκαν εξηγήσεις για τα Σεπτεμβριανά.

Το πογκρόμ κατά των Ελλήνων ήταν μια από τις πιο μαύρες σελίδες στην ιστορία του ελληνισμού. Κάποιοι από τους Έλληνες που αποζημιώθηκαν πήραν (το πολύ) το 20% από τη συνολική ζημιά που είχαν υποστεί. Για μια ακόμα φορά οι Έλληνες, μετά το 1922, έπεσαν θύματα του φανατισμένου τουρκικού εθνικισμού.