Σήμερα έμαθα: Ποιος εφηύρε τελικά τον τροχό;

Αν κοιτάξουμε την ιστορία, οι ρόδες είναι πολύ πιο πρόσφατη εφεύρεση απ’ ότι θα νομίζατε. Το παλαιότερο δείγμα που έχει βρεθεί ήταν ένα αντικείμενο στη Σλοβενία, που κατασκευάστηκε μεταξύ 5.100 και 5.350 χρόνια πριν. Μέχρι τότε οι γεωργοί για αρκετές χιλιετίες, μάλλον από το 12.000 π.Χ. δεν την χρησιμοποιούσαν στη δουλειά τους. Η εξημέρωση των ζώων αλλά και το κανό, έγιναν πριν τον τροχό.

Γιατί αυτή η εφεύρεση πήρε τόσα πολλά χρόνια να γίνει; Λοιπόν, από την σκοπιά του οχήματος, οι περιστρεφόμενοι τροχοί είναι βασικά άχρηστοι, εκτός εάν είναι συνδεδεμένοι σε έναν ασφαλή άξονα κάποιου είδους. Μόνο αφού η ανθρωπότητα κατασκεύασε τελικά τέτοιους σταθεροποιητές, τους οποίους τώρα αποκαλούμε «άξονες», ο τροχός άρχισε να αντιλαμβάνεται πλήρως τις δυνατότητές του. «Η ιδέα του τροχού και του άξονα ήταν ένα πραγματικό χτύπημα της ευφυίας», λέει ο ανθρωπολόγος David Anthony. Αυτή η ιδέα απαιτούσε εξαιρετική φινέτσα, την οποία μόνο μεταλλικά εργαλεία μπορούσαν να προσφέρουν επαρκώς. Ωστόσο, αυτά δεν έγιναν ευρέως διαδεδομένα μέχρι το 4000 π.Χ. περίπου, εξ ου και η καθυστέρηση μας.

Τότε άρχισε να αναβλύζει στην βόρεια Ευρώπη μια κουλτούρα από σκεπτόμενους αγρότες, που μάλλον ήταν και εκείνοι που σκέφτηκαν τον τροχό. Άλλοι υποψήφιοι είναι οι κάτοικοι της Μεσοποταμίας, οι εκείνοι του πολιτισμού Κουκουτένι – Τρίπολι, που βρισκόταν στα Καρπάθια Όρη. Οι τελευταίοι έφτιαχναν αντικείμενα με 4 ρόδες, σε περιοχές που σήμερα είναι η Ουκρανία, η Ρουμανία και η Μολδαβία.

Στο τέλος, είναι πολύ πιθανόν αρκετοί πολιτισμοί να εφηύραν ανεξάρτητα τον τροχό, με μικρή διαφορά. Οι αρχαίοι Μεσοαμερικανοί, για παράδειγμα, παρήγαγαν επίσης μικρά ειδώλια με τροχούς παρόλο που δεν είχαν καμία γνωστή επαφή με τους ομολόγους τους του παλιού κόσμου. Ωστόσο, το δυτικό ημισφαίριο υπέφερε από σχεδόν πλήρη έλλειψη ζώων έτοιμα για εξημέρωση, ικανά να τραβούν καρότσια. Έτσι, οι τροχοί πλήρους μεγέθους δεν φαίνεται να είχαν γίνει δημοφιλείς σε όλη την Αμερική, πριν αρχίσουν να εμφανίζονται οι υπερπόντιοι εισβολείς.