Σήμερα έμαθα: Από που προέκυψε η λέξη «meme»;

Ορισμένες μόδες, συναρπαστικές φράσεις, χοροί και τραγούδια βομβαρδίζουν την κοινωνία μας. Και σήμερα, σχεδόν όλα αυτά είτε γεννιούνται είτε διαδίδονται μέσω του Διαδικτύου. Μια γκρινιάρα γάτα, αρχαίοι με σύγχρονες ανησυχίες και πολλά άλλα, έχουν το κοινό χαρακτηριστικό ότι είτε για λίγο, είτε για πολύ θα κολλήσουν στο διαδίκτυο. Αυτά λοιπόν που παραμένουν ονομάζονται «meme». Από προέκυψε αυτό το όνομα;

Το 1976, ο Άγγλος εξελικτικός βιολόγος Richard Dawkins πρότεινε μια ιδέα στο βιβλίο του, The Selfish Gene. Τι θα γινόταν αν οι ιδέες ήταν σαν οργανισμούς, όπου μπορούσαν να αναπαραχθούν και να μεταλλαχθούν; Αυτές οι ιδέες, ισχυρίστηκε, είναι στην πραγματικότητα η βάση για τον ανθρώπινο πολιτισμό και γεννιούνται στον εγκέφαλο.

Η έρευνα του Dawkins είναι κυρίως στη γενετική. Έχει υποστηρίξει ότι όλη η ζωή βασίζεται στην αναπαραγωγή. Αλλά σε αντίθεση με τα κύτταρα, οι ιδέες δεν βασίζονται σε μια χημική βάση για την επιβίωση. Ξεκινούν από τον εγκέφαλο και εξαπλώνονται προς τα έξω, πηδώντας από το ένα όχημα στο άλλο, παλεύοντας για την προσοχή. Μερικές ιδέες είναι πιο επιτυχημένες, κάτι που μπορεί να οφείλεται σε ένα στοιχείο αλήθειας που κουβαλούν, ενώ άλλες σιγά σιγά σβήνουν. Κάποιες μπορεί να μην είναι ακριβείς, αλλά η κοινωνία έχει αποδεχτεί αυτές τις ιδέες για τόσο καιρό που απλώς γίνονται καθολικά αποδεκτές.

Ο Dawkins χρειαζόταν ένα όνομα για αυτό. Πρότεινε αρχικά να ονομαστεί «mimeme», από την ελληνική λέξη μιμίδιο που σημαίνει «αυτό που αναπαράγεται».Έγραψε σχετικά στο βιβλίο του: «Ελπίζω ότι οι φίλοι μου οι κλασικιστές θα με συγχωρήσουν αν συντομεύσω το mimeme σε meme». Ένιωθε ότι η μονοσύλλαβη λέξη θα ήταν πιο κατάλληλη γιατί ακούγεται παρόμοια με το γονίδιο (gene). «Αν αποτελεί κάποια παρηγοριά», συνέχισε, «θα μπορούσε εναλλακτικά να θεωρηθεί ότι σχετίζεται με τη ‘μνήμη’ (memory) ή με τη γαλλική λέξη même. Θα πρέπει να προφέρεται σε ομοιοκαταληξία με το ‘κρέμα’ (cream)».

Αν και ο Dawkins πιθανότατα δεν μπορούσε να φανταστεί τη δυνατότητα δημιουργίας των memes στο Διαδίκτυο κατά την αρχική του έρευνα στις δεκαετίες του '70 και του '80, τώρα έχει αποδεχθεί τον δανεισμό. Επειδή είναι ακόμα viral, όπως είπε σε μια συνέντευξη του 2013 στο WIRED, αυτή η αύξηση δημοφιλίας συμβαδίζει με τη θεωρία του ότι οι ιδέες είναι παρόμοιες με τα ζωντανά πράγματα.