Σήμερα έμαθα: Τι και πόσο σημαντικό είναι το φαινόμενο «placebo»;

Πίσω στον 130 αιώνα, ο όρος «placebo» δεν θύμιζε σε τίποτα κλινικές δοκιμές, χάπια από ζάχαρη ή οτιδήποτε που είχε σχέση με την ιατρική. Αντίθετα αν ήσουν Χριστιανός Καθολικός, θα σε έκανε να σκέφτεσαι τον Θεό και τον θάνατο.

Το λεξικό Merriam – Webster εξηγεί πως το placebo στα λατινικά σημαίνει «θα ικανοποιήσω», ενώ το λεξικό της Οξφόρδης αναφέρει ότι είναι η πρώτη λέξη της λειτουργίας των Ρωμαιοκαθολικών για τη μνήμη των νεκρών («Office of the Dead»). Λίγο καιρό αργότερα, οι πιστοί άρχισαν να χρησιμοποιούν τη λέξη placebo αναφερόμενοι σε ολόκληρη τη λειτουργία.

Τον επόμενο αιώνα οι αγγλόφωνοι έδωσαν έναν δευτερεύοντα ορισμό στο placebo, που απηχούσε στην κυριολεκτική λατινική έννοιά του. Αν λέγατε λοιπόν ότι κάποιος τραγουδούσε, έφτιαχνε ή έπαιζε placebo, υπονοούσατε ότι κολάκευε κάποιον με συκοφαντικό ή δουλοπρεπή τρόπο.

Θα μπορούσατε βέβαια να αποκαλέσετε και τον ίδιο τον άνθρωπο placebo, το οποίο σήμαινε «κόλακας, συκοφάντης ή παράσιτο». Ο Geoffrey Chaucer, στην πρώτη χρήση της λέξης με αυτή τη σημασία, ονόμασε έναν χαρακτήρα Placebo στην ιστορία του «The Merchant’s Tale». Ο Placebo ξοδεύει πολύ χρόνο λέγοντας στον αδερφό του ακριβώς αυτό που ήθελε να ακούσει, ενώ ο τρίτος αδελφός του έδινε πολύ καλύτερες συμβουλές.

Είναι λογικό από εκεί και έπειτα, η λέξη placebo, που ουσιαστικά σήμαινε μια κολακεία που κάνει κάποιον να νιώσει καλά ακόμα και αν δεν είναι αλήθεια απαραίτητα, να χρησιμοποιηθεί αργότερα στην ιατρική, ορίζοντας οποιοδήποτε φάρμακο ή θεραπεία που προοριζόταν να κάνει κάποιον να αισθάνεται καλά, ακόμα κι αν τεχνικά δεν είχε ιατρική ισχύ. Αλλά δεν είχε την ίδια σημασία μέχρι τον 18ο αιώνα.

Η πλήρης φράση «φαινόμενο placebo» δεν είχε κοινή χρήση μέχρι τις αρχές του 1900. Ο 20ός αιώνας είδε επίσης τη γέννηση του κακού δίδυμου αδελφού του placebo, του nocebo (λατινικά σημαίνει «θα βλάψω»), το οποίο περιγράφει μια ιατρικά άχρηστη ή κενή θεραπεία που προκαλεί κατά κάποιον τρόπο έναν ασθενή να αισθάνεται χειρότερα. Το nocebo δεν έχει ακριβώς το ίδιο αποτέλεσμα με το placebo, όπως γίνεται αντιληπτό.

Όσο για το πώς λειτουργεί το «φαινόμενο placebo»; Αυτό παραμένει κάτι σαν επιστημονικό μυστήριο.