Πως η σημαία του ουράνιου τόξου έγινε σύμβολο των LGBTQ+ δικαιωμάτων

Οι σημαίες με ένα φάσμα χρωμάτων χρησιμοποιούνται εδώ και αιώνες για να αντιπροσωπεύουν την αλλαγή. Υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν ότι οι σημαίες στο χρώμα του ουράνιου τόξου χρονολογούνται τουλάχιστον από τον πόλεμο των Γερμανών Αγροτών το 1500.

Το Διεθνές Συνεταιριστικό Κίνημα σχεδίασε ένα πολύχρωμο πανό για να δείξει τη διεθνή ενότητα το 1921. Η Ιταλία και η Ελλάδα χρησιμοποιούν και οι δύο σημαίες με ρίγες ουράνιου τόξου για να συμβολίσουν την ειρήνη. Και κατά τη διάρκεια του κινήματος των χίπις της δεκαετίας του 1960, ειρηνικοί διαδηλωτές επανέφεραν στο προσκήνιο την έννοια ουράνιο τόξο-ίσον-ειρήνη.

Αλλά το πώς το ουράνιο τόξο συνδέθηκε συγκεκριμένα με τα δικαιώματα LGBTQ+, μας πηγαίνει πίσω στο Σαν Φρανσίσκο στα τέλη της δεκαετίας του 1970, και σε έναν καλλιτέχνη συγκεκριμένα.

Η σημαία δημιουργήθηκε από τον Γκίλμπερτ Μπέικερ το 1978. Γεννημένος στο Κάνσας το 1951, ο Baker δήλωσε πως ήταν ομοφυλόφιλος στους γονείς του μια ημέρα των Χριστουγέννων αφότου ερωτεύτηκε. «Όταν ήμουν νέος, νόμιζαν ότι προερχόμουν από το διάστημα», είπε ο Μπέικερ στο CNN το 2015. «Ήμουν ο μόνος ομοφυλόφιλος που πιθανότατα γνώριζαν, και πάλεψαν με αυτό… Το έκανα επειδή ερωτεύτηκα. Δεν ήταν κάτι τρομερό, φρικτό, καταραμένο. Ήμουν ερωτευμένος με κάποιον και ήθελα να το ουρλιάξω».

Ο Μπέικερ εργάστηκε ως γιατρός του στρατού στο Σαν Φρανσίσκο στις αρχές της δεκαετίας του 1970 και όταν τελείωσε η θητεία του, αποφάσισε να μείνει στην πόλη. Περιστασιακά εμφανιζόταν ως drag queen και συμμετείχε στο κίνημα απελευθέρωσης των ομοφυλοφίλων. Έγινε φίλος με τον Χάρβεϊ Μιλκ, τον πρώτο ανοιχτά ομοφυλόφιλο που εξελέγη σε αξίωμα στην Καλιφόρνια, ο οποίος παρότρυνε τον φίλο του να δημιουργήσει ένα σύμβολο για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων.

O Γκίλμπερτ Μπέικερ

@Gilbert Baker Foundation

Το 1976, ο Μπέικερ παρατήρησε τον πολλαπλασιασμό των αμερικανικών σημαιών γύρω από το Σαν Φρανσίσκο, έναν εορτασμό για τα 200 χρόνια ανεξατησίας της χώρας. «Σκέφτηκα ότι μια σημαία είναι διαφορετική από οποιαδήποτε άλλη μορφή τέχνης. Δεν είναι πίνακας, δεν είναι απλώς ύφασμα, δεν είναι ένα απλό λογότυπο, λειτουργεί με τόσους πολλούς διαφορετικούς τρόπους», είπε ο Μπέικερ στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης. «Νόμιζα ότι χρειαζόμασταν αυτό το είδος συμβόλου, ότι χρειαζόμασταν ως άνθρωποι κάτι που όλοι θα καταλαβαίνουν αμέσως. Ήταν απαραίτητο να έχουμε τη σημαία του ουράνιου τόξου γιατί μέχρι τότε είχαμε το ροζ τρίγωνο από τους Ναζί, το σύμβολο που χρησιμοποιούσαν για να υποδηλώσουν τους ομοφυλόφιλους».

Ο λόγος που επέλεξε ένα ουράνιο τόξο ήταν απλός: «Χρειαζόμασταν κάτι όμορφο, κάτι από εμάς. Το ουράνιο τόξο είναι τόσο τέλειο γιατί ταιριάζει πραγματικά στη διαφορετικότητά μας όσον αφορά τη φυλή, το φύλο, τις ηλικίες, όλα αυτά τα πράγματα. Επιπλέον, είναι μια φυσική σημαία, είναι κάτι από τον ουρανό!».

Ο Μπέικερ επέλεξε πού θα σημιουργούσε τη σημαία και την κυμάτισε για πρώτη φορά πολύ προσεκτικά. «Αποφάσισα ότι η σημαία χρειαζόταν μια γενέτειρα, οπότε δεν το έκανα στο σπίτι μου», είχε δηλώσει. «Ήθελα να τη φτιάξω στο Gay Community Center στην 330 Grove Street, με τους φίλους μου. Χρειαζόταν μια πραγματική σύνδεση με τη φύση και την κοινότητα».

Χρησιμοποιώντας τεράστιους κάδους σκουπιδιών γεμάτους με φυσική βαφή, ο Μπέικερ και οι εθελοντές του έβαψαν τεράστιες ποσότητες βαμβακιού σε οκτώ χρώματα, το καθένα με συμβολική σημασία: το καυτό ροζ για τη σeξουαλικότητα, το κόκκινο για τη ζωή και τη ζωτικότητα, το πορτοκαλί για τη επούλωση, το κίτρινο για το φως του ήλιου, το πράσινο για τη φύση, το τιρκουάζ για τη μαγεία και τέχνη. indigo για γαλήνη και αρμονία, και το βιολετί για το φρόνημα.

Όταν ήρθε η ώρα για το ράψιμο, «χρειάστηκαν τέσσερα χέρια για να μετακινηθεί το ύφασμα μέσα από τη μηχανή», θυμόταν ο Μπέικερ. Το σιδέρωμα των δύο σημαιών απαιτούσε 10 άτομα.

Οι πρώτες σημαίες ανέβηκαν στην πλατεία των Ηνωμένων Εθνών κατά τη διάρκεια της Παρέλασης για την Ημέρα της Ελευθερίας των Ομοφυλοφίλων στο Σαν Φρανσίσκο στις 25 Ιουνίου 1978. «Όταν οι σημαίες σηκώθηκαν πραγματικά, ήταν κάτι πολύ σημαντικό που το κάναμε εκεί στο κέντρο του Σαν Φρανσίσκο», πρόσθεσε ο Μπέικερ. «Ακόμη και εκείνες τις μέρες, το όραμά μου και το όραμα τόσων πολλών από εμάς ήταν ότι αυτός ήταν ένας παγκόσμιος αγώνας και ένα παγκόσμιο ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Το σχέδιο του Μπέικερ έγινε δημοφιλές αρκετά γρήγορα, αλλά η ζήτηση για τη σημαία εκτοξεύτηκε μετά τη δολοφονία του Χάρβεϊ Μιλκ πέντε μήνες αργότερα, στις 27 Νοεμβρίου 1978. Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι ήθελαν να δείξουν την υποστήριξή τους στον Μιλκ και την κοινότητα LGBTQ+, γινόταν πιο δύσκολο να καλυφθεί η παραγγελία των σημαιών με τα χρώματα του ουράνιου τόξου. Ο Μπέικερ προτίμησε τότε το προκατασκευασμένο ύφασμα στο χρώμα του ουράνιου τόξου, παρόλο που του έλειπε η ροζ ρίγα. Η βαφή είχε επίσης μια τάση να τρέχει όταν εφαρμόζεται στο βαμβάκι, έτσι άλλαξαν το ύφασμα σε νάιλον.

Ο Χάρβεϊ Μιλκ

@Danny Nicoletta. From the book LGBT San Francisco

«Το νάιλον έπιασε για δύο λόγους: πρώτον, είναι πολύ ανθεκτικό και δεύτερον, λάμπει όμορφα», είπε ο Μπέικερ. Η σημαία τροποποιήθηκε περαιτέρω το επόμενο έτος, όταν αφαιρέθηκε η τιρκουάζ λωρίδα. Ενώ οι μαρτυρίες διαφέρουν ως προς τον ακριβή λόγο, όλοι καταλήγουν στην επιθυμία να μπορούν να τη χωρίσουν στη μέση πιο εύκολα για λόγους εμφάνισης.

Από τότε, το ουράνιο τόξο έχει γίνει το δημοφιλές σύμβολο της LGBTQ+ κοινότητας. Ο Μπέικερ, από την πλευρά του, παρέμεινε απασχολημένος μετά το ράψιμο αυτής της πρώτης σημαίας το 1978: Το 2003, βοήθησε στη δημιουργία της μεγαλύτερης σημαίας ουράνιου τόξου στον κόσμο που έφτανε σε μήκος τα δυο χιλιόμετρα, από τον Κόλπο του Μεξικού μέχρι τον Ατλαντικό Ωκεανό. Στη συνέχεια, τμήματα της σημαίας στάλθηκαν σε περισσότερες από 100 πόλεις σε όλο τον κόσμο.

Ο Μπέικερ πέθανε σε ηλικία 65 ετών το 2017. Η πρώτη του σημαία με ουράνιο τόξο βρίσκεται αυτή τη στιγμή στη συλλογή του MoMA.