Σήμερα έμαθα: Η λέξη «μπάτσος» δεν προέρχεται ακριβώς από εκεί που νομίζεις

Οι περσινές δηλώσεις του Θάνου Πλεύρη, που πρότεινε ο χαρακτηρισμός «μπάτσος» να θεωρείται αυτόφωρο αδίκημα, άνοιξαν ξανά τη συζήτηση γύρω από τη λέξη που εδώ και δεκαετίες φέρει φορτίο κοινωνικό, πολιτικό και γλωσσικό.

Σήμερα, ο όρος «μπάτσος» χρησιμοποιείται για τους αστυνομικούς με αρνητική χροιά, συνδεδεμένος με την υπέρμετρη βία και την κατασταλτική εξουσία. Όμως η ιστορία του έχει ενδιαφέρον: αρχικά, «μπάτσος» σήμαινε απλώς χαστούκι. Η λέξη θεωρείται ηχομιμητική, αποδίδει δηλαδή τον ήχο του χτυπήματος. Από εκεί, η μεταφορά στην αστυνομία προέκυψε μέσα από την εμπειρία της σωματικής βίας που συχνά συνόδευε την «επιβολή της τάξης».

Πηγαίνοντας ακόμη πιο πίσω, η ρίζα της λέξης φαίνεται να βρίσκεται στην τουρκική λέξη baç, που δήλωνε τον φόρο που εισέπρατταν οι χωροφύλακες επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Συχνά, η είσπραξη γινόταν με τη συνοδεία πίεσης, εκβιασμών ή ξυλοδαρμών και έτσι η έννοια του «μπάτσου» συνδέθηκε σταδιακά με τον κατασταλτικό ρόλο της εξουσίας.

Από τον φόρο στον χαστούκι και από εκεί στον σύγχρονο χαρακτηρισμό, η διαδρομή της λέξης «μπάτσος» είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς η γλώσσα καταγράφει τις κοινωνικές εμπειρίες και πώς μια λέξη μπορεί να κουβαλάει την ίδια στιγμή την καθημερινότητα, την ιστορία και την πολιτική αντιπαράθεση.