Σήμερα έμαθα: Η λέξη «κ..λα» στην αρχαία Ελλάδα σήμαινε κάτι εντελώς διαφορετικό

Η σύγχρονη ελληνική χρησιμοποιεί τη λέξη «κ..λα» αποκλειστικά με σεξουαλικό ή λαϊκό φορτίο. Όμως, πίσω από την ωμή σημερινή της χρήση, κρύβεται μια ιστορία που πάει χιλιάδες χρόνια πίσω.

Η λέξη, ή μάλλον η αρχαιοελληνική της ρίζα «καῦσις» και το παράγωγο «καύλιος», είχε τελείως διαφορετική σημασία στην αρχαιότητα: αναφερόταν σε κάψιμο, φλόγωση, ένταση, ακόμη και σε «πύρωμα» της ψυχής ή του σώματος.

Από τη φλόγωση στο συναίσθημα

Στην ιατρική ορολογία των ιπποκρατικών κειμένων, η «κ..λα» περιέγραφε μια κατάσταση σωματικής διέγερσης, όχι απαραίτητα σeξουαλικής, αλλά περισσότερο σχετικής με ερεθισμό, φλεγμονή ή πυρετική αύξηση της θερμότητας στο σώμα. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για να αποδώσει συμπτώματα έντασης, υπερδιέγερσης ή «εσωτερικού πυρός». Σε κάποια λεξικά της ύστερης αρχαιότητας μάλιστα η λέξη εμφανίζεται ως συνώνυμη του πόθου, αλλά όχι με την ωμή έννοια του σήμερα, περισσότερο ως ένα κατακλυσμικό συναίσθημα που κυριεύει τον άνθρωπο.

Πώς χάθηκε η παλιά σημασία και τι έμεινε

Με την εξέλιξη των αιώνων, η λέξη εγκαταλείφθηκε ως επιστημονικός όρος και επιβίωσε στη δημώδη γλώσσα. Όπως συμβαίνει συχνά στα ελληνικά, η έννοια μετατοπίστηκε: από τη γενική «φλόγωση» πέρασε στην «ορεκτική διάθεση», και από εκεί στη σημερινή της, πολύ πιο συγκεκριμένη και ωμή σημασία. Η παλιά, ευρύτερη χρήση ξεθώριασε, αλλά ο πυρήνας, η ιδέα της εσωτερικής φλόγας που ανάβει, έμεινε εντυπωμένος στη λέξη.

Σήμερα η λέξη σπάνια θεωρείται «αρχαία», και όμως κουβαλάει έναν δύσκολο δρόμο μεταμορφώσεων. Έχει φύγει πολύ μακριά από τον ιπποκρατικό κόσμο της θερμότητας και της φλεγμονής, και ζει πλέον αποκλειστικά στη σφαίρα του λαϊκού λόγου, έντονα συναισθηματικά και κοινωνικά φορτισμένη.

Μια λέξη, μια φλόγα που αλλάζει εποχές

Το ενδιαφέρον είναι ότι, παρότι η σημασία της αλλοιώθηκε, η εικόνα παραμένει ίδια: η «καύλα» περιγράφει κάτι που καίει εκ των έσω. Στην αρχαιότητα ήταν η εσωτερική θερμότητα του σώματος. Σήμερα είναι κάτι πιο παρορμητικό, πιο ακατέργαστο. Και κάπως έτσι, μια αρχαιοελληνική λέξη για τη φλόγωση του οργανισμού κατέληξε να γίνει, όσο και αν δεν το περιμέναμε, μία από τις πιο ζωντανές και χαρακτηριστικές του σύγχρονου προφορικού ελληνικού λόγου.