Εναλλακτικές Απόκριες σε Θράκη, Μακεδονία και Θεσσαλία

Μπορεί το Πατρινό Καρναβάλι να φέρει τα πρωτεία σε δημοτικότητα και συμμετοχή, κυρίως λόγω της εγγύτητας της πόλης στην Αθήνα, αλλά και του μεγέθους της ίδιας της Πάτρας, ωστόσο οι Απόκριες και στην υπόλοιπη Ελλάδα γιορτάζονται με την ίδια  ίσως και περισσότερη– θέρμη σε ανάλογες φιέστες, που αποκτούν σε πολλές περιπτώσεις έντονο λαογραφικό ενδιαφέρον, ενώ αναβιώνουν έθιμα με διονυσιακές ρίζες, που δεν έχουν καμία σχέση με τα φανταχτερά άρματα και τις ημίyυμvες Βραζιλιάνες.

Ξάνθη:  Η απάντηση του Βορρά στην Πάτρα

Με τις ρίζες του να χάνονται σε παραδοσιακά θρακιώτιμα έθιμα ανά τους αιώνες, από το 1966 και μετά το καρναβάλι της Ξάνθης εξελίχθηκε σε μια τεράστια γιορτή, ψυχή της οποίας αποτελούν οι 34 σύλλογοι της πόλης που διοργανώνουν τις διάρκειας δύο εβδομάδων εκδηλώσεις. Σκηνικό όλων αυτών η πανέρμορφη Παλιά Πόλη της Ξάνθης, με τα πλακώστρωτα καλντερίμια, τις καπναποθήκες και τα υπέροχα αρχοντικά.

Όλη η πόλη γίνεται μια παρέα και βγαίνει στους δρόμους, γεμίζοντας κάθε γωνιά με χορούς και μουσικές. Οι πολιτιστικοί σύλλογοι πλαισιώνουν το αποκριάτικο πρόγραμμα και στήνουν τα στέκια τους στους δρόμους της πόλης, φιλεύοντας τους επισκέπτες με άφθονο κρασί και τοπικούς μεζέδες.

Πληθώρα λαογραφικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων υποστηρίζουν το διάσημο καρναβάλι. Οι εκδηλώσεις, που εκτείνονται σε όλο το διάστημα της Αποκριάς, περιλαμβάνουν συναυλίες γνωστών τραγουδιστών, θεατρικές παραστάσεις, μουσικοχορευτικές βραδιές, εκθέσεις, ποδηλατικούς γύρους, παιχνίδια στους δρόμους, θέατρο σκιών και αναβίωση εθίμων. Μάλιστα, στο φετινό καρναβάλι θα κατασκευαστεί η μεγαλύτερη αποκριάτικη μάσκα στον κόσμο, ώστε να καταχωρηθεί στο βιβλίο των ρεκόρ Γκίνες.

Αναρίθμητα είναι τα πάρτι σε ολόκληρη την Ξάνθη, με κυριότερα αυτά στα μαγαζιά του κέντρου, στο πανεπιστήμιο, αλλά και στο κλειστό γήπεδο της πόλης. Ιδιαίτερη είναι η Παρέλαση Λαογραφίας, όπου οι χορευτικές ομάδες των λαογραφικών συλλόγων της πόλης, καθώς και τα φιλοξενούμενα χορευτικά απ' όλη την Ελλάδα ξεκινούν από διαφορετικές γειτονιές, χορεύοντας και τραγουδώντας.

Το βράδυ του τελευταίου Σαββάτου πραγματοποιείται η Μικρή Παρέλαση, με αρχηγό τον «Τζάρο», όπως ονομάζουν οι πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη τον βασιλιά καρνάβαλο. Την επόμενη μέρα, η Μεγάλη Παρέλαση της Κυριακής διασχίζει περισσότερα από τρία χιλιόμετρα με τη συμμετοχή χιλιάδων καρναβαλιστών και δεκάδων αρμάτων και τερματίζει στο Δημοτικό Στάδιο της πόλης, ενώ ολοκληρώνεται με το κάψιμο του «Τζάρου» στις όχθες του ποταμού Κόσυνθου.

Κοζάνη: Μακεδονική παράδοση και μια πόλη γεμάτη φωτιές!

Σε σαφώς παραδοσιακό ύφος, η πρωτεύουσα της Δυτικής Μακεδονίας γιορτάζει τις Απόκριες με το δικό της, ιδιαίτερο καρναβάλι.

Κρατώντας τις ρίζες του από τα παραδοσικά «Ραγκατσάρια», που χρονολογούνται από το 1650, το καρναβάλι της Κοζάνης έχεις ως μουσικό χαλί  ήχους χάλκινων, με κωδωνοφόρους και μωμόγερους να περιφέρονται στη πόλη χορεύοντας και πειράζοντας συχνά με σχόλια και καμώματα τους υπόλοιπους συμμετέχοντες.

Το βράδυ της Αποκριάς, μετά την απογευματινή παρέλαση αρμάτων, ανάβουν σε κάθε γειτονιά οι φανοί. Γύρω απο τη φωτιά συνεχίζεται ολονύχτιο γλέντι με κοζανίτικα σκωπτικά και παραδοσιακά τραγούδια της Αποκριάς. Μαζί με τους μεζέδες και τα παραδοσιακά «κιχιά», τις ξακουστές πίτες της πόλης, προσφέρεται και άφθονο κρασί κοκκινέλι, τοπικής παραγωγής.

Τα  «σούρδικα», το γλωσσικό ιδίωμα της Κοζάνης, αναβιώνει ιδιαίτερα τις ημέρες του καρναβαλιού, μέσα από τα τραγούδια, τα μπέντια (ανέκδοτα) και τις επιγραφές με γνωμικά, αποφθέγματα και συμβουλές, σeξουαλικής κυρίως φύσης, πλαισιωμένες με την ανάλογη εικονογράφηση.

Τύρναβος: Διονυσιακά έθιμα, χωρίς ταμπού

Οι καρναβαλικές εκδηλώσεις στην πόλη του θεσσαλικού κάμπου χρονολογούνται από το 1898, όταν ξεκίνησε ο εορτασμός της Αποκριάς με έναν πρωτότυπο, όσο και τολμηρό τρόπο. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι στο πέρασμα του χρόνου απαγορεύτηκε πολλές φορές, με τελευταία φορά από τη χούντα, για να επανέλθει από το 1980. Έκτοτε, το καρναβάλι του Τυρνάβου καθιερώθηκε ως το σημαντικότερο της κεντρικής Ελλάδος, με τη συμμετοχή καρναβαλικών ομάδων, με αριθμό συμμετεχόντων που κάθε χρόνο αυξάνεται, ξεπερνώντας πολλές φορές τις χιλιάδες κόσμου.

Οι καρναβαλικές εκδηλώσεις κορυφώνονται με το «μπουρανί» της Καθαράς Δευτέρας, τη μοναδική αυτή διονυσιακή γιορτή, αφιερωμένη στη γονιμότητα της γης. Αναπόσπαστο αξεσουάρ των καρναβαλιστών είναι ο φαλλός, τον οποίο στη διάρκεια των εορταστικών εκδηλώσεων βλέπει κανείς στην πόλη σε διάφορα μεγέθη και χρώματα. Φεύγοντας άλλωστε από την πόλη, θα πάρετε ως σουβενίρ έναν πήλινο φαλλό.

Το «Μπουρανί» είναι μια χορτόσουπα αλάδωτη, από σπανάκι με λίγο ρύζι και ξίδι για να νοστιμίζει. Σερβίρεται  στους μυημένους ως μέθεξη –συμμετοχή στα δρώμενα– και έτσι ξεκινά το φαγοπότι, ο χορός και τα τραγούδια, οι αστεϊσμοί και τα πειράγματα με άσεμνες εκφράσεις, Αντίθετα με άλλες περιοχές, το ποτό που κυριαρχεί εδώ είναι το ξακουστό ντόπιο τσίπουρο, του οποίου μικρές δόσεις αρκούν για να παρεκτραπεί και ο πλέον συγκρατημένος.

Στον Τύρναβο ο εορτασμός του καρναβαλιού είναι αρκετά ιδιαίτερος, αλλά ταυτόχρονα ενδιαφέρων και ερεθιστικός για τις αισθήσεις και για τα απόκρυφα και ανείπωτα ένστικτά μας.

Γιώργος Στεφάνου