5η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης

Εκθέσεις, δράσεις, φεστιβάλ περφόρμανς, εργαστήρια, συμπόσια, συναντήσεις, ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα, όλα αυτά συνθέτουν το πρόγραμμα της φετινής, 5ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, η οποία πρόκειται να πραγματοποιηθεί από τις 23 Ιουνίου έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2015 στην πόλη της Θεσσαλονίκης.

Κάτω από τον γενικό τίτλο «Παλιές Διασταυρώσεις-Make it New ΙΙΙ», η τελευταία διοργάνωση του τριμερούς σπονδυλωτού προγράμματος που ξεκίνησε το 2011 με βασικό άξονα τη Μεσόγειο, θα αποτελέσει το εικαστικό γεγονός για τη συγκεκριμένη περίοδο.

Το έργο είναι εντεταγμένο στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Μακεδονίας-Θράκης 2007-2013 του ΕΣΠΑ που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης) και την Ελλάδα, και φορέας υλοποίησης και διοργανωτής του είναι το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

Τη Γενική Διεύθυνση της 5ης Μπιενάλε έχει η Κατερίνα Κοσκινά, πρώην πρόεδρος του ΚΜΣΤ, ιστορικός τέχνης-επιμελήτρια εκθέσεων. Επιμελήτρια της Κεντρικής Έκθεσης είναι η Κατερίνα Γρέγου, ιστορικός τέχνης, ανεξάρτητη επιμελήτρια και συγγραφέας.

Αναλυτικά ολόκληρο το πρόγραμμα, Κεντρικό και Παράλληλο, της 5ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, οι συνεργαζόμενοι φορείς και οι εκθεσιακοί χώροι θα ανακοινωθούν σε επόμενο δελτίο Τύπου.


Κεντρική Έκθεση

Η κεντρική έκθεση "Between the Pessimism of the Intellect and the Optimism of the Will / Από την απαισιοδοξία της νόησης στην αισιοδοξία της πράξης”, τίτλος που ανήκει στην επιμελήτρια Κατερίνα Γρέγου, εμπνευσμένος από έναν αφορισμό του Antonio Gramsci, θα φιλοξενηθεί και φέτος στον ιδιαίτερο χώρο του Περιπτέρου 6, εντός ΔΕΘ. 43 καλλιτέχνες και μία καλλιτεχνική κολεκτίβα από 25 χώρες, με ήδη υπάρχοντα έργα αλλά και εξολοκλήρου νέες παραγωγές, θα προσεγγίσουν το θέμα της έκθεσης, κάνοντάς το πιο επίκαιρο από ποτέ.


Συμμετέχοντες καλλιτέχνες

Carlos Aires (ES), Can Altay & Jeremiah Day (TR/US), Ivan Argote (CO), Marwa Arsanios (US), Bertille Bak (FR), Taysir Batniji (PS), James Beckett (ZA/NL), Adelita Husni Bey (IT), David Brognon & Stéphanie Rollin (BE/LU), Μαρίνα Γιώτη (GR), Depression Era (GR), Ninar Esber (LB), Mounir Fatmi (MA), Peter Friedl (AT), Mekhitar Garabedian (SY/BE), Ganzeer (EG), Piero Gilardi (IT), Hamza Halloubi (MA), Nick Hannes (BE), Sven Johne (DE), Annika Kahrs (DE), Ελένη Καμμά (GR), Hayv Kahraman (IQ), Μιχαήλ Καρίκης (GR), Χρυσάνθη Κουμιανάκη (GR), Erik Van Lieshout (NL), Thomas Locher (DE), Angela Melitopoulos & Angela Anderson (DE / US), Tom Molloy (IE), Νίκος Ναυρίδης (GR), Qiu Zhijie (CN), Pavel Pepperstein (RU), Αντώνης Πίττας (GR), Θοδωρής Προδρομίδης (GR), Meriç Algün Ringborg (TR), Anila Rubiku (AL), Marinella Senatore (IT), Nedko Solakov (BG), Νίκος Τρανός (GR), Thomas Weinberger (DE), Olav Westphalen (DE)

Λίστα χωρών

Αίγυπτος, Αλβανία, Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, ΗΠΑ, Ιράκ, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Κίνα, Κολομβία, Λίβανος, Λουξεμβούργο, Μαρόκο, Νότια Αφρική, Ολλανδία, Παλαιστίνη, Ρωσία, Συρία, Τουρκία


Απόσπασμα από το σημείωμα της Επιμελήτριας.

Πηγή έμπνευσης για τον τίτλο της Κεντρικής Έκθεσης αποτέλεσε ένας αφορισμός που επαναλαμβάνεται στα Τετράδια της Φυλακής (Quaderni del carcere) του Antonio Gramsci, που γράφτηκαν μεταξύ του 1929 και 1935, ενώ ο Gramsci ήταν φυλακισμένος από το φασιστικό καθεστώς της Ιταλίας. Στο ογκώδες αυτό έργο, το γραμμένο κατά τη διάρκεια του εντεκαετούς εγκλεισμού του ο Gramsci επανέρχεται συχνά σε μια συγκεκριμένη φράση: “Η πρόκληση της νεωτερικότητας είναι να ζεις δίχως ψευδαισθήσεις μα και δίχως απογοήτευση (...) Είμαι απαισιόδοξος λόγω νόησης και αισιόδοξος λόγω θέλησης.” Ο δυισμός που η φράση αυτή επικαλείται στο καταληκτικό κομμάτι της αποτελεί αφετηρία για μια διερεύνηση της κρίσης που πλήττει την περιοχή της Μεσογείου  – καθώς και τρόπων εξόδου από αυτήν–, ζήτημα που θα βρεθεί στο επίκεντρο του προβληματισμού της επόμενης Μπιενάλε.

Παρότι είναι αδύνατον να προσεγγίσει κανείς τις χώρες της ΅Mare NostrumΆ ως μία ομοιογενή κατηγορία ή να καταλήξει σε έναν και μοναδικό ορισμό της “Μεσογείου”, οι περισσότερες από τις 26 χώρες που εκτείνονται περιμετρικά της λεκάνης της βρίσκονται σήμερα αντιμέτωπες με μια σειρά από σοβαρές κρίσεις (κοινωνικές, οικονομικές ή πολιτικές), ενώ στην περιοχή εντοπίζονται πολλές εμπόλεμες ή εύφλεκτες ζώνες. Για την ακρίβεια, δεν θα ήταν υπερβολή να περιγράψει κανείς τη σημερινή Μεσόγειο ως μια ζώνη κρίσης. Η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιταλία παλεύουν με την οικονομική κατάρρευση, η Τουρκία βρίσκεται εν μέσω πολιτικής κρίσης, μεγάλο μέρος των νότιων και ανατολικών ακτών της Μεσογείου παραδίνεται στον πολιτικό και κοινωνικό αναβρασμό καθώς οι δημοκρατικές διαδικασίες τίθενται υπό απειλή ή ακόμη και ακύρωση, ενώ οι ανατολικές ακτές της παραμένουν βυθισμένες σε αδιέξοδες συγκρούσεις και πολέμους και επί μακρόν ανεπίλυτες πολιτικές, θρησκευτικές και εδαφικές διαμάχες. (…)

Έτσι, ενώ η Μεσόγειος δεν μπορεί να οριστεί στη βάση μιας κοινής ταυτότητας, δείχνει εντούτοις να αποτελεί σήμερα εστία μερικών από τα σοβαρότερα προβλήματα της εποχής μας, όπως αυτά της κοινωνικής και οικονομικής  (αν-)ισότητας, της δημοκρατίας, των πολιτικών δικαιωμάτων, της μετανάστευσης και κίνησης των πολιτών, της προσωπική αυτονομίας. Ο ίδιος ο Gramsci όρισε την κρίση ως εκείνη τη συγκυρία κατά την οποία “το παλιό πεθαίνει και το καινούργιο αδυνατεί να γεννηθεί” και πρόσθεσε ότι “στο μεσοδιάστημα αυτό κάνει την εμφάνισή της μια μεγάλη ποικιλία από νοσηρά συμπτώματα”.(….) Επαφίεται στους καλλιτέχνες, στους ανθρώπους του πολιτισμού και στους ακτιβιστές των κινημάτων βάσης να κάνουν πράξη τη δημιουργική και ριζοσπαστική φαντασία, ούτως ώστε να αναλύσουν κριτικά την παρούσα συγκυρία (εξασκώντας έτσι την απαισιοδοξία της νόησης) αλλά και να οραματιστούν ή να δείξουν τον δρόμο προς έναν άλλο τρόπο ύπαρξης (ενεργοποιώντας την αισιοδοξία της θέλησης).

Υπό το φως της διάχυτης μοιρολατρίας και του κυνισμού που χαρακτηρίζει πολλές όψεις του σύγχρονου πολιτικού, οικονομικού και δημόσιου βίου, καθώς και της δεσπόζουσας άποψης που θέλει την επικράτηση του καπιταλισμού “αναπόφευκτη”, η φράση του Gramsci είναι τόσο επίκαιρη όσο και όταν πρωτογράφτηκε.

Πραγματωμένη, η αισιοδοξία της θέλησης θέτει τα θεμέλια ενός καλύτερου μέλλοντος, γεννά τη σπίθα της αλλαγής.

Η 5η Μπιενάλε της Θεσσαλονίκης θα αναδιφήσει τα πολλαπλά νοήματα αυτής της φράσης και θα εξερευνήσει την γκρίζα ζώνη που ανοίγεται μεταξύ των δύο πόλων της.

Ο αφορισμός του Gramsci γίνεται έναυσμα και αφετηρία για μια αναζήτηση διεξόδων από την κρίση,  σε μια εποχή που δείχνει να αφήνεται ολοένα και περισσότερο στην απάθεια, σε ένα γενικευμένο αίσθημα ήττας ενώπιον του εντατικοποιημένου καπιταλισμού, των χασμάτων της  κοινωνικής και οικονομικής ανισότητας που διευρύνονται αλματωδώς, του επαπειλούμενου αφανισμού των κοινωνικών προγραμμάτων και του κράτους πρόνοιας, όχι μονάχα στην περιοχή της Μεσογείου, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η Μπιενάλε θα επιχειρήσει έτσι να επισημάνει μερικά από τα κρίσιμα ζητήματα που συνθέτουν και επηρεάζουν την πραγματικότητα της Μεσογείου μέχρι στιγμής, αφήνοντας επίσης το απαραίτητο περιθώριο σε αυτό που ο Ernst Bloch ονόμασε “προοδευτική ονειροπόληση”, απαραίτητη συνθήκη για την υπέρβαση των αδιεξόδων που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα σήμερα. Ως προς αυτό είναι καθοριστικός ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει η τέχνη, υπό τη μορφή μιας κριτικής, απελευθερωτικής και  ιδεαλιστικής πράξης.

Η 5η Μπιενάλε θα παρουσιάσει το έργο καλλιτεχνών που καταπιάνονται ενεργά με αυτές τις πρακτικές, “συνομιλώντας” ως εκ τούτου συμβολικά με τον αφορισμό του Gramsci.  


Διεθνής Συμβουλευτική Επιτροπή:
Marieke Van Hal, Διευθύντρια, Biennial Foundation
Beral Madra, Ιστορικός τέχνης, επιμελήτρια εκθέσεων, διευθύντρια Μπιένάλε
Jan-Erik Lundström, Ιστορικός τέχνης, συνεπιμελητής της 1ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης
Gabriela Salgado, Ιστορικός τέχνης, συνεπιμελήτρια της 2ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης
Thierry Raspail, Καλλιτεχνικός διευθυντής του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Λυών & Διευθυντής της Μπιενάλε της Λυών

Οργανωτική Επιτροπή:
Μαρία Τσαντσάνογλου, Διευθύντρια του ΚΜΣΤ
Συραγώ Τσιάρα, Διευθύντρια του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης του ΚΜΣΤ
Έλλη Χρυσίδου, Αντιδήμαρχος Πολιτισμού, Δήμος Θεσσαλονίκης
Ηρακλής Παπαϊωάννου, Ιστορικός τέχνης, επιμελητής Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης
Ξενής Σαχίνης, Κοσμήτορας της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ.


Η 5η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης είναι η τελευταία διοργάνωση του τριμερούς σπονδυλωτού προγράμματος που ξεκίνησε το 2011 και υλοποιείται μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος Μακεδονία-Θράκη 2007-2013 του ΕΣΠΑ που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης) και την Ελλάδα. Η οργάνωση είναι του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και πραγματοποιείται με τη συμμετοχή και συνεργασία της «Κίνησης των 5 Μουσείων Θεσσαλονίκης» (Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του ΑΠΘ) και άλλων πολιτιστικών και εκπαιδευτικών φορέων, ινστιτούτων και ιδρυμάτων της πόλης και τη στήριξη του Δήμου Θεσσαλονίκης.