Σαν σήμερα: Η ναυμαχία Τούρκων και Αμερικανών στο Αιγαίο

Το 1992, ήταν μια χρονιά μετάβασης για το ΝΑΤΟ. Ο Ψυχρός Πόλεμος δεν υπήρχε πια και η Συμμαχία αναζητούσε νέο ρόλο στην παγκόσμια σκηνή.

Εκείνη την χρονιά στο Αιγαίο έλαβε χώρα μια προγραμματισμένη νατοϊκή άσκηση με το όνομα, «Display Determination». Σε αυτήν συμμετείχαν τέσσερις χώρες, οι ΗΠΑ, η Τουρκία, η Γαλλία και η Ιταλία. Το πρόσταγμα είχε ο μετέπειτα αρχηγός του αμερικανικού ΓΕΝ, Νάυαρχος Τζέρεμι Μπόορντα.

Η άσκηση περιελάμβανε αμφίβιες επιχειρήσεις στον κόλπο του Σάρου, που βρίσκεται βόρεια των Δαρδανελλίων. Οι δυνάμεις είχαν χωριστεί σε ομάδες επιτιθέμενων και αμυνόμενων, με την «Φαιά Δύναμη», υπό τον Αμερικανό αντιναύαρχο Τζόζεφ Λόπεζ να επιτίθεται, ενώ την «Πράσινη Δύναμη», υπό τον Ολλανδό Νάυαρχο Κρουν, να αμύνεται.

Την 1η Οκτωβρίου, το πλήρωμα του αεροπλανοφόρου «Σαρατόγκα», αποφάσισε να δοκιμάσει το πυραυλικό σύστημα «Sea Sparrow», εναντίον του τουρκικού ναρκαλιευτικού «Μουαβενέτ». Όπλισαν, κλείδωσαν τον στόχο και περίμεναν εντολή για εικονική εκτόξευση.

Τα μεσάνυχτα όμως την ίδιας ημέρας, είτε από σειρά λαθών, είτε από μηχανικό πρόβλημα, δυο πύραυλοι εδάφους - αέρος, όχι εικονικοί, εκτοξεύτηκαν από το Σαρατόγκα και χτύπησαν το τουρκικό ναρκαλιευτικό. Οι πύραυλοι προκάλεσαν ανεπανόρθωτες ζημιές στο πλοίο, ενώ πέντε μέλη του πληρώματος έχασαν την ζωή τους και άλλοι 17 τραυματίστηκαν.

Οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις εκείνη την περίοδο δεν ήταν και οι καλύτερες, με το περιστατικό να φέρνει περισσότερα σύννεφα σε αυτές. Ο τότε πρόεδρος Τζορτζ Μπους ο πρεσβύτερος, ζήτησε συγνώμη. Οι Τούρκοι αξιωματούχοι απέρριψαν το ενδεχόμενο ηθελημένης επίθεσης, κάποιοι άλλοι όμως είδαν ελληνικό δάκτυλο πίσω από το περιστατικό, μέσω των Ελληνοαμερικανών στρατιωτών που υπηρετούσαν στο «Σαρατόγκα».

Ο πλοίαρχος του πλοίου τέθηκε σε διαθεσιμότητα μαζί με τέσσερις ακόμα ανώτερους αξιωματικούς του πλοίου. Πέρασαν ναυτοδικείο και αποστρατεύτηκαν, βρίσκοντας ακριβοπληρωμένες θέσεις αργότερα στον ιδιωτικό τομέα. 


Σχεδόν δυο χρόνια αργότερα, στις 29 Σεπτεμβρίου του 1994, τα θύματα του Μουαβενέτ, υπέβαλαν μήνυση κατά των ΗΠΑ, με την υπόθεση να εκδικάζεται σε αμερικανικό δικαστήριο. Απορρίφθηκε λόγω αναρμοδιότητας, τρία χρόνια αργότερα. Οι ΗΠΑ, ως επανόρθωση, χάρισαν στην Τουρκία τη φρεγάτα τους «Καποντάνο», η οποία ονομάσθηκε και πάλι «Μουαβενέτ».