Η μοναδική γλώσσα της Ευρώπης που δεν έχει συγγένεια με καμία άλλη

Μέσα σε μια ήπειρο όπου οι γλώσσες είναι σαν κλαδιά του ίδιου δέντρου, υπάρχει μία που μοιάζει να φύτρωσε μόνη της, χωρίς ρίζες, χωρίς συγγένειες, χωρίς ιστορική συνέχεια. Η βασκική γλώσσα, ή αλλιώς euskara, δεν έχει καμία σχέση με καμία άλλη ευρωπαϊκή γλώσσα. Ούτε κοινές λέξεις, ούτε κοινή προέλευση. Και όμως, δεν ήρθε από αλλού. Ήταν πάντα εκεί.

Η euskara μιλιέται στα σύνορα Ισπανίας και Γαλλίας, κυρίως στην περιοχή των Πυρηναίων. Δεν ανήκει στις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες, στις οποίες εντάσσονται σχεδόν όλες οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές γλώσσες: τα ελληνικά, τα λατινογενή, τα σλαβικά, τα γερμανικά. Είναι αυτό που οι γλωσσολόγοι αποκαλούν "γλώσσα-απομονωμένη". Μια γλωσσική νησίδα από ένα παρελθόν που δεν καταγράφτηκε ποτέ.

Κάποιοι ερευνητές θεωρούν ότι οι βάσκοι είναι απόγονοι των πρώτων κατοίκων της Ευρώπης, πολύ πριν εμφανιστούν οι Κέλτες ή οι Ρωμαίοι. Η γλώσσα τους, ανεξήγητα μοναδική, φαίνεται να διατηρήθηκε μέσα στους αιώνες σαν ζωντανό απολίθωμα. Όχι ως επίπτωση κατακτήσεων, αλλά ως αποτέλεσμα επιμονής και πολιτισμικής αντοχής.

Το όνομα της χώρας τους είναι "euskal herria", που σημαίνει "η χώρα της βασκικής γλώσσας". Στη βασκική, η Ισπανία λέγεται "espainia", η Γαλλία "frantzia", αλλά η ίδια η λέξη "euskara" δεν θυμίζει καμία άλλη γλώσσα της γης. Η γραμματική της, η σύνταξή της, η αριθμητική της λογική — όλα λειτουργούν με τρόπους εντελώς ξένους προς τις υπόλοιπες γλώσσες της Ευρώπης.

Αντίθετα με άλλες "μικρές" γλώσσες που χάθηκαν, η βασκική επιβίωσε επειδή δεν εγκαταλείφθηκε. Σήμερα είναι επίσημη στην αυτόνομη βασκική χώρα, διδάσκεται στα σχολεία, χρησιμοποιείται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στη δημόσια διοίκηση. Περισσότεροι από 700.000 άνθρωποι την μιλούν.

Παρά τη σύγχρονη αναγέννησή της, η βασκική εξακολουθεί να αποτελεί γλωσσικό μυστήριο. Οι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει να την εντάξουν σε καμία οικογένεια. Δεν έχει προγόνους που μπορούμε να εντοπίσουμε, ούτε συγγενικές γλώσσες. Είναι η μόνη στην Ευρώπη που στέκεται εντελώς μόνη, σαν να ξεπήδησε από ένα ξεχασμένο κομμάτι της ανθρώπινης ιστορίας.

Η βασκική γλώσσα δεν είναι απλώς ένα μέσο επικοινωνίας. Είναι η ζωντανή απόδειξη ότι πριν από τους πολιτισμούς που γνωρίζουμε, υπήρχαν άλλοι – και η φωνή τους, για έναν ανεξήγητο λόγο, ακούγεται ακόμα.