Το επόμενο Τσερνόμπιλ; Ο πυρηνικός σταθμός «ωρολογιακή βόμβα» που μπορεί να εκραγεί «ανά πάσα στιγμή»

Ένας πυρηνικός σταθμός της σοβιετικής εποχής, που βρίσκεται σε σεισμική ζώνη, έχει χαρακτηριστεί «Τσερνόμπιλ σε αναμονή» και «ωρολογιακή βόμβα» λόγω φόβων για επικείμενη καταστροφή.

Ο Πυρηνικός Σταθμός της Αρμενίας άνοιξε το 1976 και αποτελείται από δύο αντιδραστήρες, καλύπτοντας, σύμφωνα με πληροφορίες, το 40% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Ωστόσο, βρίσκεται σε σεισμική ζώνη και έχει ήδη κλείσει μία φορά στο παρελθόν, όταν σταμάτησε τη λειτουργία του για έξι χρόνια μετά τον σεισμό του Σπιτάκ το 1988. Σήμερα λειτουργεί ξανά, μόλις 22 μίλια από την πρωτεύουσα Γερεβάν και έχει χαρακτηριστεί ως «Τσερνόμπιλ σε αναμονή».

Ο συγγραφέας Πίτερ Μάρκο Τάσε, ειδικός στην περιοχή του Νοτίου Καυκάσου, δήλωσε ότι «είναι γεγονός». Όπως εξήγησε, λόγω της έλλειψης οικονομικών πόρων της Αρμενίας και της εύθραυστης δομής του αντιδραστήρα, ένας τέτοιος πυρηνικός αντιδραστήρας είναι «ένα εκρηκτικό που μπορεί να εκραγεί ανά πάσα στιγμή». Τόνισε ότι μια πιθανή καταστροφή θα είχε παρόμοιες επιπτώσεις με την καταστροφή του Τσερνόμπιλ, προκαλώντας μόλυνση του εδάφους, υποβάθμιση της ποιότητας του νερού και τεράστια ατμοσφαιρική ρύπανση που θα επικρέμονταν πάνω από την Ευρώπη για τουλάχιστον μία δεκαετία. Ο ίδιος υπογράμμισε ότι το εργοστάσιο βρίσκεται σε περιοχή με υψηλή σεισμική δραστηριότητα, ενώ η λειτουργική του κατάσταση είναι ιδιαίτερα εύθραυστη, γεγονός που συνιστά υψηλό κίνδυνο πυρηνικής μόλυνσης και καθιστά το Μετσαμόρ «τη μεγαλύτερη ραδιενεργή απειλή της Ευρώπης σε περίπτωση έκρηξης».

Σύμφωνα με την Daily Mail ο σταθμός, που βρίσκεται κοντά στην πόλη Μετσαμόρ και μόλις 10 μίλια από τα σύνορα με την Τουρκία, άνοιξε ένα χρόνο πριν από το Τσερνόμπιλ στην Ουκρανία. Όταν το Τσερνόμπιλ υπέστη την καταστροφική τήξη του αντιδραστήρα το 1986, προκάλεσε τη μεγαλύτερη απελευθέρωση ραδιενέργειας στην ιστορία της ανθρωπότητας. Όπως και το Τσερνόμπιλ, το Μετσαμόρ κατασκευάστηκε με σοβιετική τεχνολογία. Ο Δρ. Τάσε επισήμανε ότι σήμερα λειτουργεί μόνο ένας αντιδραστήρας, ο οποίος διαθέτει πολύ παλιό τεχνολογικό εξοπλισμό, ενώ η δομή από σκυρόδεμα του αντιδραστήρα είναι σε πολύ εύθραυστη κατάσταση.

Στη δεκαετία του 1980, το σοβιετικό καθεστώς είχε αποφασίσει να κλείσει την εγκατάσταση, αλλά η απόφαση αυτή δεν εφαρμόστηκε ποτέ, με αποτέλεσμα το Μετσαμόρ να παραμένει, όπως υποστηρίζει ο Δρ. Τάσε, «άμεσος κίνδυνος για την Ευρώπη και τις χώρες του Νοτίου Καυκάσου». Οι ανησυχίες για τον σταθμό είχαν εκφραστεί ήδη πριν από την επαναλειτουργία του το 1995, σύμφωνα με άρθρο της Washington Post εκείνης της χρονιάς. Η Βικτόρια Τερ-Νικογκοσιάν, τότε σύμβουλος της επιτροπής περιβάλλοντος του αρμενικού κοινοβουλίου, είχε χαρακτηρίσει την επαναλειτουργία «πολύ, πολύ τρομακτική», δηλώνοντας ότι «αυτός ο πυρηνικός σταθμός δεν μπορεί ποτέ να είναι ασφαλής στη λειτουργία του και ένα ατύχημα θα σήμαινε το τέλος της Αρμενίας».

Το ίδιο άρθρο ανέφερε τον Μόρις Ρόζεν του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας, ο οποίος χαρακτήρισε τον σχεδιασμό του σταθμού «σαφώς ελλιπή» και κατέκρινε την κατασκευή του σε σεισμική ζώνη, υπογραμμίζοντας ότι «δεν θα χτίζατε ποτέ ένα εργοστάσιο σε αυτήν την περιοχή, αυτό είναι σίγουρο, με βάση όσα γνωρίζουμε σήμερα». Ο σταθμός εξακολουθεί να λειτουργεί με τη βοήθεια του ρωσικού οργανισμού πυρηνικής ενέργειας Rosatom, καθιστώντας το Κρεμλίνο σημαντικό παράγοντα στην ενεργειακή τροφοδοσία της Αρμενίας. «Ο σταθμός αντιπροσωπεύει τη γεωπολιτική επιρροή της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην περιοχή του Νοτίου Καυκάσου», δήλωσε ο Δρ. Τάσε, προσθέτοντας ότι η Ρωσία αναμένεται να εκσυγχρονίσει έναν από τους δύο αντιδραστήρες του Μετσαμόρ, με κόστος για τους Αρμένιους φορολογούμενους πάνω από 65 εκατ. δολάρια (48 εκατ. λίρες). Ωστόσο, υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες για το εάν η Μόσχα θα εκπληρώσει τη συμφωνία που υπεγράφη με την αρμενική κυβέρνηση τον Δεκέμβριο του 2023. Ο ίδιος επεσήμανε ότι το ζήτημα αυτό αποτελεί «ζωντανή υπενθύμιση του πόσο εκτεταμένη είναι η ρωσική επιρροή στην οικονομία, την παραγωγή ενέργειας και την ανάπτυξη υποδομών της Αρμενίας».

Ο Δρ. Τάσε, συγγραφέας εκατοντάδων άρθρων για την περιοχή και με 15 χρόνια μελέτης της, θεωρεί ότι ήρθε η ώρα οι ΗΠΑ και η Ευρώπη να παρέμβουν. «Η ΕΕ και οι ΗΠΑ πρέπει να λάβουν άμεσα μέτρα για την ενίσχυση της φυσικής δομής του αντιδραστήρα και να εργαστούν σκληρά για το κλείσιμο αυτής της ωρολογιακής πυρηνικής βόμβας εγκαίρως. Το Μετσαμόρ μπορεί να είναι η σοβαρότερη απειλή για την παγκόσμια ασφάλεια και σταθερότητα και οι βασικοί παράγοντες πρέπει να δράσουν τώρα», ανέφερε χαρακτηριστικά. Οι διαχειριστές του σταθμού κλήθηκαν για σχόλιο, ενώ στο παρελθόν οι υποστηρικτές του έχουν επισημάνει ότι κατασκευάστηκε πάνω σε σταθερό ηφαιστειακό υπόβαθρο ως μέτρο προστασίας από σεισμούς και έχουν τονίσει τα μέτρα ασφαλείας που εφαρμόστηκαν μετά την επαναλειτουργία του.