Πόσο ασφαλή είναι τα αυγά που τρώμε; Μύθοι, πραγματικότητα και τι λέει ο κανονισμός της ΕΕ

Τα αυγά βρίσκονται ξανά στο επίκεντρο, αλλά για δύο πολύ διαφορετικούς λόγους. Στο διεθνές μέτωπο, οι αγορές ταλανίζονται από ελλείψεις και ακριβές τιμές: η πτηνογρίπη (HPAI) ανάγκασε παραγωγούς σε μαζικές εκκαθαρίσεις κοπαδιών, ενώ το υψηλό κόστος ζωοτροφών και ενέργειας πίεσε ακόμη περισσότερο την προσφορά.

Τα αυγά βρίσκονται ξανά στο επίκεντρο, αλλά για δύο πολύ διαφορετικούς λόγους. Στο διεθνές μέτωπο, οι αγορές ταλανίζονται από ελλείψεις και ακριβές τιμές: η πτηνογρίπη (HPAI) ανάγκασε παραγωγούς σε μαζικές εκκαθαρίσεις κοπαδιών, ενώ το υψηλό κόστος ζωοτροφών και ενέργειας πίεσε ακόμη περισσότερο την προσφορά. Σε ΗΠΑ, Ευρώπη και Αυστραλία είδαμε ράφια να αδειάζουν, απότομες ανατιμήσεις και αυξημένες εισαγωγές. Δεν είναι μία ενιαία «παγκόσμια κρίση», αλλά πολλές ταυτόχρονες αναταράξεις που κάνουν το αυγό ασταθές προϊόν.

Στην Ελλάδα, το επίκεντρο της κουβέντας μετατοπίζεται από την επάρκεια στην ασφάλεια. Νέα μελέτη του Πανεπιστημίου Αιγαίου σε συνεργασία με το ΕΚΠΑ κατέγραψε για πρώτη φορά παρουσία PFAS – των λεγόμενων «παντοτινών χημικών» – σε αυγά από οικόσιτες κότες ελευθέρας βοσκής. Τα PFAS είναι μια μεγάλη οικογένεια συνθετικών ενώσεων που χρησιμοποιούνται από τη δεκαετία του 1950 (από αντικολλητικά σκεύη και αδιάβροχα υφάσματα έως συσκευασίες τροφίμων και αφρούς πυρόσβεσης). Είναι ανθεκτικά στη διάσπαση, συσσωρεύονται στο περιβάλλον και στη βιολογία, και γι’ αυτό απασχολούν έντονα τη διεθνή δημόσια υγεία.

freepik

Στη δημοσιευμένη έρευνα («Science of the Total Environment»), όλα τα δείγματα που εξετάστηκαν από 17 κοτέτσια σε Σέρρες, Ηλεία, Βοιωτία, Μαγνησία και Αττική βρέθηκαν επιβαρυμένα με PFAS, ενώ σε περισσότερα από τα μισά υπήρξε υπέρβαση των μέγιστων επιτρεπτών επιπέδων του Ευρωπαϊκού Κανονισμού 2023/915. Οι πιο υψηλές συγκεντρώσεις εντοπίστηκαν (μέσα στο δείγμα της μελέτης) σε Σέρρες και Ηλεία. Ο λόγος που τα αυγά χρησιμοποιούνται ως «δείκτης» είναι ότι αποτυπώνουν τη ρύπανση του άμεσου περιβάλλοντος όπου κινούνται και τρέφονται οι κότες.

Τι σημαίνουν αυτά για τον καταναλωτή;

Πρώτον, οι οικόσιτες κότες είναι πιο εκτεθειμένες σε τοπικές πηγές ρύπανσης (χώμα, νερό, απορρίμματα, στάχτες, παλιά υλικά), άρα δεν είναι αυτονόητα «πιο καθαρές» επειδή είναι πιο «φυσικές». Η διεθνής βιβλιογραφία δείχνει πως, συχνά, τα αυγά από οργανωμένες πτηνοτροφικές μονάδες εμφανίζουν χαμηλότερες συγκεντρώσεις PFAS σε σχέση με τα οικόσιτα – αλλά για την Ελλάδα απαιτούνται περισσότερες μετρήσεις πριν γενικεύσουμε.

Δεύτερον, ο ΕΦΕΤ δηλώνει ότι τα αυγά που φτάνουν στο ράφι των σούπερ μάρκετ είναι ασφαλή με βάση τους ελέγχους που έγιναν: το 2025, σε δείγματα από μεγάλες μονάδες (που τροφοδοτούν περίπου το 70% της αγοράς), τα αποτελέσματα ήταν αρνητικά ή κάτω από τα όρια. Ο φορέας αναγνωρίζει ότι η υποχρέωση συστηματικής παρακολούθησης PFAS είναι νέα (από το 2023) και προαναγγέλλει διπλασιασμό των ελέγχων το 2026, με διεύρυνση και προς μικρότερες μονάδες. Παράλληλα, επισημαίνεται η ανάγκη για μεγαλύτερη διαφάνεια: αναρτήσεις με σαφείς ημερομηνίες, περιοχές και συγκεντρώσεις θα βοηθήσουν τον πολίτη να παρακολουθεί την εικόνα.

Τρίτον, το υγειονομικό σκέλος παραμένει υπό διεθνή αξιολόγηση. Ο IARC έχει ταξινομήσει την PFOA ως καρκινογόνο (Ομάδα 1) και την PFOS ως πιθανώς καρκινογόνο (Ομάδα 2Β), ενώ ρυθμιστικές αρχές όπως η EPA συνδέουν έκθεση σε PFAS με επιδράσεις στο ανοσοποιητικό, στο ενδοκρινικό σύστημα και στην ανάπτυξη. Η ΕΕ εξετάζει περαιτέρω περιορισμούς χρήσης, με ορισμένα κράτη-μέλη (π.χ. Γαλλία, Δανία) να κινούνται ήδη πιο μπροστά σε συγκεκριμένες κατηγορίες προϊόντων.

freepik

Άρα, να ανησυχούμε;

Η ψύχραιμη απάντηση είναι: να είμαστε ενημερωμένοι και απαιτητικοί για δεδομένα, χωρίς πανικό. Για τα αυγά του εμπορίου, ο τρέχων έλεγχος δείχνει καλή εικόνα. Για τα οικόσιτα, χρειάζεται προσοχή στο περιβάλλον όπου διαβιούν οι κότες (νερό, χώμα, παλιές καύσεις/στάχτες, κοντινές βιοτεχνίες) και, όπου είναι δυνατό, εργαστηριακός έλεγχος. Σε κάθε περίπτωση, ισχύουν οι κλασικές αρχές: ποικιλία στη διατροφή, αποφυγή υπερκατανάλωσης ενός μόνο τροφίμου, και ενημέρωση από επίσημες πηγές.

Στο φόντο των διεθνών ελλείψεων και των εγχώριων ερωτημάτων για τα PFAS, το αυγό παραμένει πολύτιμο τρόφιμο – αλλά και καθρέφτης των προκλήσεων της εποχής: βιοασφάλεια στις φάρμες, καθαρές τοπικές συνθήκες, ισχυροί έλεγχοι και διαφάνεια. Εκεί θα κριθεί η εμπιστοσύνη του καταναλωτή τα επόμενα χρόνια.