Σήμερα έμαθα: Η λέξη school προέρχεται από τα αρχαία ελληνικά

Η λέξη school που σήμερα συνδέουμε με μαθήματα, πίεση και εξετάσεις, έχει μια απροσδόκητα χαλαρή καταγωγή.

Προέρχεται από το αρχαιοελληνικό «σχολή», το οποίο αρχικά σήμαινε «ελεύθερος χρόνος», δηλαδή τον χρόνο που αφιέρωνε κανείς στον στοχασμό, τη συζήτηση και τη μελέτη, όταν δεν εργαζόταν. Για τους αρχαίους Έλληνες, η γνώση δεν ήταν αγγαρεία, ήταν πολυτέλεια. Μια δραστηριότητα που γινόταν όταν το μυαλό μπορούσε να είναι πραγματικά ελεύθερο.

Με τον καιρό, η λέξη πήρε μια νέα διάσταση. Οι «σχολές» έγιναν οι χώροι όπου οι πολίτες συγκεντρώνονταν για να φιλοσοφήσουν, οι Ακαδημίες, τα Λύκεια, τα Περίπατα. Στην Αθήνα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, η «σχολή» σήμαινε πια τον τόπο της γνώσης, όχι τον ελεύθερο χρόνο αυτόν καθαυτόν. Και κάπως έτσι, το “σχολείο” γεννήθηκε όχι ως υποχρέωση, αλλά ως προνόμιο.

Όταν οι Ρωμαίοι δανείστηκαν τη λέξη (schola), η σημασία της άρχισε να πλησιάζει περισσότερο τη σημερινή: ένας θεσμοθετημένος χώρος μάθησης. Από εκεί, μέσω των λατινικών, το “schola” πέρασε στα μεσαιωνικά λατινικά και στη συνέχεια στα ευρωπαϊκά λεξιλόγια, μέχρι να γίνει school, école, scuola, escuela. Μια ελληνική λέξη που άλλαξε μαζί με τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη γνώση.

Κι όμως, πίσω από τα σημερινά κουδούνια και τα διαγωνίσματα, το αρχαίο της νόημα παραμένει μια υπενθύμιση: ότι η εκπαίδευση δεν είναι καταναγκασμός, αλλά μια πράξη ελευθερίας. Το «σχολείο» γεννήθηκε από την ιδέα ότι ο ελεύθερος χρόνος είναι η στιγμή που ο άνθρωπος μαθαίνει καλύτερα, όταν μπορεί να σκεφτεί, να αναρωτηθεί και να δημιουργήσει χωρίς πίεση.

Ίσως, λοιπόν, ήρθε η ώρα να ξαναδούμε τη λέξη «σχολή» με τα μάτια των αρχαίων: όχι ως καθήκον, αλλά ως προνόμιο να έχεις χρόνο για να μάθεις.