Σήμερα έμαθα: Τι ακριβώς σημαίνει το «Gaslighting», που ακούστηκε πρώτη φορά το 1938;

Το «gaslighting» είναι ένας από τους πιο συζητημένους όρους της σύγχρονης ψυχολογίας και των κοινωνικών σχέσεων.

Περιγράφει μια μορφή χειραγώγησης όπου κάποιος κάνει τον άλλον να αμφιβάλλει για τη μνήμη, την αντίληψη ή ακόμη και τη λογική του. Αυτό που πολλοί δεν γνωρίζουν είναι πως η λέξη δεν προέρχεται από επιστημονική έρευνα, αλλά από ένα θεατρικό έργο που ανέβηκε στο Λονδίνο πριν από σχεδόν έναν αιώνα.

Πώς γεννήθηκε ο όρος «Gaslighting»

Ο όρος προέρχεται από το θεατρικό έργο Gas Light (1938) του Patrick Hamilton. Στην ιστορία, ένας άντρας προσπαθεί να πείσει τη σύζυγό του ότι «τρελαίνεται», μειώνοντας σταδιακά τη φωτεινότητα των λαμπών αερίου στο σπίτι και αρνούμενος ότι συμβαίνει οτιδήποτε. Η γυναίκα αρχίζει να αμφισβητεί τις αισθήσεις της, πέφτοντας θύμα ενός συστηματικού παιχνιδιού αμφιβολίας.

Το έργο έγινε τόσο δημοφιλές και μεταφέρθηκε δύο φορές στον κινηματογράφο, που η πλοκή του έδωσε όνομα σε ολόκληρο είδος ψυχολογικής χειραγώγησης.

Τι θεωρείται gaslighting στη σύγχρονη ψυχολογία

Στη σημερινή εποχή, gaslighting θεωρούνται συμπεριφορές όπως:

• «Δεν συνέβη ποτέ αυτό, το φαντάστηκες».
• «Υπερβάλλεις, είσαι υπερβολικά ευαίσθητος/η».
• «Έχεις κακή μνήμη, γι’ αυτό τα θυμάσαι λάθος».
• «Όλοι συμφωνούν μαζί μου, εσύ είσαι το πρόβλημα».

Στόχος δεν είναι ένα απλό ψέμα. Είναι η σταδιακή αποσταθεροποίηση του άλλου, μέχρι να χάσει την εμπιστοσύνη στις ίδιες του τις σκέψεις. Γι’ αυτό και το gaslighting συχνά εμφανίζεται σε τοξικές σχέσεις, κακοποιητικές οικογένειες, ακόμη και σε παραβιαστικά εργασιακά περιβάλλοντα.

Γιατί είναι τόσο επικίνδυνο

Το gaslighting μπορεί να έχει βαθιές ψυχολογικές συνέπειες. Όταν κάποιος αμφιβάλλει συνεχώς για τον εαυτό του:

• μειώνεται η αυτοπεποίθηση
• ενισχύεται η εξάρτηση από τον θύτη
• θολώνει η ικανότητα λήψης αποφάσεων
• διαστρεβλώνεται η πραγματικότητα

Με τον καιρό, το θύμα μπορεί να σταματήσει να εμπιστεύεται τις σκέψεις, τα συναισθήματα, ακόμη και την ίδια του τη διαίσθηση.

Πώς αναγνωρίζεται και πώς αντιμετωπίζεται

Οι ειδικοί προτείνουν να δοθεί προσοχή σε επαναλαμβανόμενα μοτίβα: όταν μια σχέση σε κάνει να αμφισβητείς συστηματικά τη λογική σου, κάτι δεν πάει καλά. Η καταγραφή γεγονότων, η συζήτηση με τρίτους και η αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας είναι συχνά τα πρώτα βήματα για την αποκατάσταση της ψυχικής σταθερότητας.

Το «gaslighting» μπορεί να έχει γεννηθεί στη σκηνή του θεάτρου, αλλά σήμερα αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς όρους για την κατανόηση της συναισθηματικής κακοποίησης και της σημασίας του να εμπιστευόμαστε τη δική μας πραγματικότητα.