Σήμερα έμαθα: Ο εγκέφαλος ξεχωρίζει τη μυρωδιά της βροχής από χιλιόμετρα

Υπάρχει ένα άρωμα που κάνει όλους, ανεξαρτήτως χώρας, κουλτούρας ή ηλικίας, να σταματούν για λίγο και να κοιτούν τον ουρανό. Είναι η χαρακτηριστική μυρωδιά της βροχής, αυτό το γήινο, μεθυστικό, σχεδόν νοσταλγικό άρωμα που αποκαλείται petrichor.

Κι όμως, σήμερα ξέρουμε κάτι ακόμη πιο εντυπωσιακό: ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να το αντιληφθεί από χιλιόμετρα μακριά, πολύ πριν πέσει η πρώτη στάλα.

Το petrichor δεν είναι μία απλή μυρωδιά. Είναι χημικό σήμα. Δημιουργείται όταν οι πρώτες σταγόνες βροχής χτυπούν ξερή γη, απελευθερώνοντας φυτικά έλαια και ένα μόριο που λέγεται γεωσμίνη. Αυτή η ουσία, η οποία παράγεται από μικροοργανισμούς του εδάφους, έχει τόσο έντονο και χαρακτηριστικό άρωμα ώστε οι άνθρωποι, και ακόμη περισσότερο τα ζώα, την ανιχνεύουν σε απίστευτα χαμηλές συγκεντρώσεις. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι η μύτη μας είναι πιο ευαίσθητη στη γεωσμίνη από ό,τι… σε μερικά δηλητήρια.

Γιατί όμως έχουμε εξελιχθεί να αναγνωρίζουμε τη μυρωδιά της βροχής από τόσο μακριά; Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι πρόκειται για αρχαίο εξελικτικό μηχανισμό. Για χιλιάδες χρόνια, η επιβίωση ανθρώπων και ζώων εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από τη βροχή. Το petrichor λειτουργούσε σαν μια “φυσική ειδοποίηση”, ένα μήνυμα ότι το νερό, και άρα η ζωή, πλησιάζει. Γι’ αυτό και η μυρωδιά αυτή πυροδοτεί ακόμη και σήμερα έντονα συναισθήματα: ανακούφιση, χαλάρωση, προσμονή.

Αυτό που κάνει το φαινόμενο ακόμη πιο μοναδικό είναι η καθολικότητά του. Σε όλο τον κόσμο, από τη Σαχάρα μέχρι τη Σκανδιναβία και από τις πόλεις μέχρι τα χωράφια, οι άνθρωποι αναγνωρίζουν το petrichor σχεδόν ακαριαία. Μάλιστα, πολλές εργαστηριακές μελέτες δείχνουν ότι ο εγκέφαλος “ανάβει” σε περιοχές σχετικές με μνήμη και συναίσθημα όταν το μυρίζει, σαν να συνδέει την πληροφορία με κάτι βαθιά έμφυτο και οικείο.

Ίσως γι’ αυτό η μυρωδιά της βροχής μάς αγγίζει τόσο πολύ. Δεν είναι απλώς μια ατμοσφαιρική λεπτομέρεια. Είναι ένας από τους τελευταίους ζωντανούς κρίκους που μας συνδέουν άμεσα με τη φύση και με τους προγόνους μας που άκουγαν τα μηνύματα της γης για να επιβιώσουν. Το petrichor είναι η απόδειξη ότι, ακόμη και σήμερα, ο κόσμος γύρω μας μιλά. Και ο εγκέφαλός μας ξέρει να τον ακούει.