Γιατί οι άνδρες δεν έχουν ακόμα αντισυλληπτικά χάπια

Για περισσότερες από έξι δεκαετίες, η ευθύνη της αντισύλληψης βαραίνει σχεδόν αποκλειστικά τις γυναίκες. Κι όμως, η επιστήμη δεν απέτυχε να βρει λύσεις για τους άνδρες.

Το παράδοξο είναι αλλού: πολλά από τα ανδρικά αντισυλληπτικά «κόπηκαν» επειδή προκάλεσαν παρενέργειες που εδώ και δεκαετίες θεωρούνται απολύτως αποδεκτές όταν αφορούν τις γυναίκες. Το ερώτημα λοιπόν δεν είναι αν μπορεί να υπάρξει ανδρικό χάπι, αλλά γιατί δεν έχει εγκριθεί ακόμη.

Η ιστορία ξεκινά σχεδόν τυχαία. Στα τέλη της δεκαετίας του ’60, ένας άνδρας που έπαιρνε φαρμακευτική αγωγή για σχιζοφρένεια παρατήρησε κάτι ασυνήθιστο: οι οργασμοί του είχαν γίνει «ξηροί», χωρίς εκσπερμάτιση. Δεκαετίες αργότερα, το φαινόμενο αυτό άναψε μια τολμηρή ιδέα: μήπως ο μηχανισμός αυτός θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση ενός ανδρικού αντισυλληπτικού; Οι επιστήμονες βρήκαν κι άλλα φάρμακα με παρόμοιο αποτέλεσμα, όμως όλα κρίθηκαν ακατάλληλα για υγιείς άνδρες. Η έρευνα συνεχίστηκε, μέχρι που έπεσε πάνω στο πρώτο μεγάλο εμπόδιο: την αποδοχή.

Όταν η «παρενέργεια» γίνεται εμπόδιο

Ένα ανδρικό χάπι που θα απάλλασσε εκατομμύρια γυναίκες από την ευθύνη της αντισύλληψης και θα μείωνε δραστικά τις ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες έμοιαζε ιδανικό. Όμως για αρκετούς άνδρες, η ιδέα ενός «αόρατου» οργασμού θεωρήθηκε απειλητική για την ανδρική τους ταυτότητα. Το αποκαλούμενο ειρωνικά «χάπι των καθαρών σεντονιών» κρίθηκε από μερίδα ανδρών ως ευνουχιστικό. Η χρηματοδότηση σταμάτησε και το project εγκαταλείφθηκε, παρότι το επιστημονικό ενδιαφέρον παρέμενε ζωντανό.

Και δεν ήταν το μοναδικό. Τις τελευταίες πέντε δεκαετίες, δεκάδες μέθοδοι ανδρικής αντισύλληψης έφτασαν μέχρι και σε κλινικές δοκιμές. Πολλές ήταν αποτελεσματικές και ασφαλείς. Όμως σχεδόν όλες αποσύρθηκαν λόγω «ανεπιθύμητων παρενεργειών» όπως ακμή, μεταβολές στη διάθεση ή αύξηση βάρους, συμπτώματα που εκατομμύρια γυναίκες βιώνουν εδώ και χρόνια με το γυναικείο χάπι.

Το βάρος της εγκυμοσύνης και τα διπλά στάνταρ

Η απάντηση βρίσκεται εν μέρει στην ιατρική ηθική. Όταν εγκρίθηκε το πρώτο γυναικείο αντισυλληπτικό χάπι το 1960, τα πρότυπα ασφάλειας ήταν πολύ πιο χαλαρά. Οι κλινικές δοκιμές περιλάμβαναν μόλις 1.500 γυναίκες, υπήρξαν σοβαρές επιπλοκές και ακόμη και θάνατοι, παρ’ όλα αυτά, το χάπι εγκρίθηκε. Λίγα χρόνια αργότερα, με τη Διακήρυξη του Ελσίνκι, η ιατρική έρευνα απέκτησε αυστηρούς κανόνες προστασίας των συμμετεχόντων.

Σήμερα, τα ηθικά επιτροπεία σταθμίζουν διαφορετικά το ρίσκο. Οι άνδρες δεν μπορούν να μείνουν έγκυοι. Δεν διατρέχουν τον κίνδυνο επιπλοκών, θανάτου ή μόνιμων βλαβών από μια ανεπιθύμητη κύηση. Έτσι, οποιοδήποτε φάρμακο προορίζεται για αυτούς πρέπει να έχει σχεδόν μηδενικό κόστος για τον οργανισμό, σε αντίθεση με τα γυναικεία αντισυλληπτικά, όπου οι «ενοχλητικές» παρενέργειες θεωρούνται ανεκτές μπροστά στον κίνδυνο της εγκυμοσύνης.

Όχι θέμα επιστήμης, αλλά αποδοχής

Οι ορμονικές ανδρικές μέθοδοι, βασισμένες στην τεστοστερόνη και σε προγεστερινοειδή, έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματικές, σε ορισμένες μελέτες σχεδόν 100%. Παρ’ όλα αυτά, δοκιμές σταμάτησαν επειδή οι συμμετέχοντες εμφάνισαν μεταβολές στη διάθεση ή δερματικά προβλήματα. Οι ίδιες ακριβώς παρενέργειες δεν εμπόδισαν ποτέ τη μαζική χρήση του γυναικείου χαπιού.

Υπάρχουν και μη ορμονικές λύσεις: προσωρινές «αντισυλληπτικές βασεκτομές», ενέσεις που μπλοκάρουν τη δίοδο του σπέρματος, ακόμη και εμβόλια που στοχεύουν συγκεκριμένες πρωτεΐνες των σπερματοζωαρίων. Κάποιες βρίσκονται ήδη σε τελικό στάδιο δοκιμών. Όμως οι ανησυχίες για τη μελλοντική γονιμότητα, τις μακροχρόνιες επιπτώσεις και την «επίδραση στη σeξουαλική εμπειρία» παραμένουν ισχυρές.

Το πραγματικό εμπόδιο

Πολλοί ειδικοί συμφωνούν ότι το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη λύσεων, αλλά η έλλειψη κινήτρων. Οι φαρμακευτικές εταιρείες επενδύουν διστακτικά σε έναν τομέα όπου η αγορά «λειτουργεί ήδη» μέσω των γυναικείων αντισυλληπτικών. Παράλληλα, άνδρες, επιτροπές δεοντολογίας και επενδυτές εμφανίζονται πιο επιφυλακτικοί απέναντι στο ρίσκο.

Ίσως κάποια από τις νέες ανακαλύψεις, όπως μια πρωτεΐνη που «ακινητοποιεί» προσωρινά το σπέρμα, να αλλάξει τελικά τα δεδομένα. Μέχρι τότε, η απουσία ανδρικού αντισυλληπτικού χαπιού μοιάζει λιγότερο με επιστημονική αποτυχία και περισσότερο με καθρέφτη των κοινωνικών μας προτεραιοτήτων. Και γι’ αυτό, ελάχιστες γυναίκες κρατούν πλέον την αναπνοή τους.