Σήμερα έμαθα: Μπορούμε να σκεφτούμε χωρίς τη χρήση γλώσσας;

Η γλώσσα βρίσκεται σε κάθε μορφή αλληλεπίδρασής μας με τον κόσμο και είναι εξαιρετικά δύσκολο να σκεφτούμε πως θα ήταν η ζωή αν δεν την είχαμε. Τι θα συνέβαινε αν δεν είχαμε ονόματα για όλα τα πράγματα; Ή να φτιάχνουμε προτάσεις, να κάνουμε ερωτήσεις και να μιλάμε για πράγματα που δεν έχουν συμβεί; Θα μπορούσαμε να έχουμε σκέψεις; Και πως θα ήταν αυτές;

Η απάντηση στην ερώτηση για το αν η σκέψη είναι πιθανή χωρίς τη χρήση γλώσσας, εξαρτάται από το τι εννοούμε με τη λέξη σκέψη. Μπορούμε να νιώσουμε συναισθήματα, εντυπώσεις και αισθήσεις χωρίς τη γλώσσα; Ναι, και λίγοι θα διαφωνήσουν με αυτό. Αλλά είναι διαφορετικό το να βιώσεις τον πόνο ή το φως, από το να κατέχεις τη γνώση της έννοιας αυτών των λέξεων. Η αληθινή σκέψη, είναι η γνώση αυτών των εννοιών.

Πολλοί καλλιτέχνες ή επιστήμονες, περιγράφουν τη δική τους εσωτερική διεργασία ενώ δουλεύουν, λέγοντας ότι δεν εμπεριέχει λέξεις, αλλά εικόνες. Η αυτιστική συγγραφέας Temple Grandin, εξηγεί πως σκέφτεται οπτικά και όχι γλωσσολογικά, και πως οι έννοιες για αυτήν είναι μια συλλογή από εικόνες. Η έννοια του σκύλου για εκείνη είναι “άρρηκτα συνδεδεμένη με κάθε σκύλο που έχω γνωρίσει ποτέ. Είναι σαν να έχω έναν κατάλογο με σκυλιά που έχω δει, πλήρη με φωτογραφίες, που συνεχώς μεγαλώνει καθώς προσθέτω περισσότερα παραδείγματα στη βιβλιοθήκη μου”.

Σίγουρα, η Grandin έχει μια γλώσσα και ξέρει πως να τη χρησιμοποιεί, οπότε είναι δύσκολο να ξέρουμε ακριβώς το ποσοστό από τη σκέψη της που επηρεάζεται από αυτή. Αλλά δεν είναι αφάνταστο, το ότι υπάρχουν άνθρωποι, που δεν έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν τη γλώσσα και σκέφτονται με τον τρόπο που περιγράφει.

Υπάρχουν επίσης στοιχεία, ότι οι κωφοί άνθρωποι που είναι αποκομμένοι από κάθε μορφή γλώσσας, είτε ομιλούμενη είτε νοηματική, σκέφτονται με περίπλοκους τρόπου πριν εκτεθούν σε κάποια από τις δυο. Όταν αργότερα μαθαίνουν κάποια γλώσσα, περιγράφουν την εμπειρία τους για τις σκέψεις τους, όπως ένα 15χρονο αγόρι το 1836, που έγραψε αφού πήγε σε ένα σχολείο για κωφούς ότι θυμόταν πως σκεφτόταν πριν μάθει τη γλώσσα. “Νόμιζα ότι το φεγγάρι θα μου επιτεθεί, και ότι ίσως οι γονείς μου ήταν δυνατοί για να το πολεμήσουν, και ότι εκείνο θα αποτύγχανε στην προσπάθεια του και εγώ θα το κορόιδευα”. Επίσης, οι αυθόρμητες νοηματικές γλώσσες που αναπτύχθηκαν από κωφούς μαθητές χωρίς γλωσσικά μοντέλα, σε μέρη όπως η Νικαράγουα, εμφανίζουν το είδος της σκέψης που υπερβαίνει την απλή αισθητηριακή εντύπωση ή την πρακτική επίλυση προβλημάτων.

Παρόλο όμως που όπως φαίνεται μπορούμε να σκεφτούμε χωρίς γλώσσα, υπάρχουν μερικές σκέψεις που έχουν γίνει πραγματικότητα από τη χρήση γλώσσας. Η γλώσσα μας δίνει σύμβολα τα οποία χρησιμοποιούμε για να διορθώσουμε κάποιες ιδέες, να τις αναλογιστούμε και να τις παρατηρήσουμε. Επιτρέπει ένα επίπεδο αφηρημένης συλλογιστικής που δεν θα είχαμε διαφορετικά. Ο φιλόσοφος Peter Carruthers έχει υποστηρίξει ότι υπάρχει ένας τύπος εσωτερικής, ρητά γλωσσικής σκέψης που μας επιτρέπει να φέρουμε τις δικές μας σκέψεις σε συνειδητή επίγνωση. Μπορεί δηλαδή να υφίσταται ότι σκεφτόμαστε χωρίς γλώσσα, αλλά η γλώσσα μας επιτρέπει να καταλάβουμε ότι σκεφτόμαστε.

Πληροφορίες: mentalfloss.com