Γίνεται σε μια πόλη όπως η Νέα Υόρκη να εφαρμοστούν «σοσιαλιστικές» ιδέες; Το παράδειγμα της Κωνσταντινούπολης

Καθώς η Νέα Υόρκη οδεύει προς τις κάλπες του Νοεμβρίου 2025, το πολιτικό θερμόμετρο ανεβαίνει κι ένας άνθρωπος βρίσκεται στο κέντρο της συζήτησης.

Ο Ζόχραν Μαμντάνι, γιος μεταναστών, μουσουλμάνος και βουλευτής της Αστόρια, είναι αυτή τη στιγμή το φαβορί για τη δημαρχία της πιο πολυπολιτισμικής μητρόπολης του κόσμου. Αν κερδίσει, θα είναι ο πρώτος μουσουλμάνος δήμαρχος στην ιστορία της πόλης.

Αυτό, ωστόσο, δεν είναι το πιο ριζοσπαστικό στοιχείο της υποψηφιότητάς του.
Είναι το όραμά του για μια Νέα Υόρκη όπου το κοινωνικό κράτος δεν είναι “προνόμιο” αλλά υποδομή.

Ο Μαμντάνι προτείνει μια πόλη με δημοτικά παντοπωλεία, δωρεάν μεταφορές, ανώτατα όρια στα ενοίκια και επέκταση των δημόσιων υπηρεσιών — ένα “οικοσύστημα φροντίδας”, όπως το αποκαλεί, που θα επαναφέρει την καθημερινότητα στο επίκεντρο της πολιτικής. Οι αντίπαλοί του τον χλευάζουν: λένε πως οραματίζεται μια σοσιαλιστική φαντασίωση, “ακατάλληλη για τη Wall Street και τον Times Square”.

Αλλά η ιστορία έχει ήδη απαντήσει: αυτό το όραμα έχει λειτουργήσει — και μάλιστα σε μια πόλη πολύ μεγαλύτερη, πιο χαοτική και πολιτισμικά διαφορετική από τη Νέα Υόρκη.
Στην Κωνσταντινούπολη.

Το παράδειγμα της Κωνσταντινούπολης

Το 2014, μια δημοσιογράφος του Politico περιέγραψε την εμπειρία της όταν μπήκε σε ένα ταπεινό δημοτικό παντοπωλείο στη φτωχότερη συνοικία της Κωνσταντινούπολης. Ράφια γεμάτα τρόφιμα πρώτης ανάγκης — ψωμί, φακές, τυρί, λάδι — με τιμές τόσο χαμηλές που έμοιαζαν εξωπραγματικές. Οι πελάτες αγόραζαν με κάρτες κοινωνικής στήριξης που φόρτιζε απευθείας ο δήμος κάθε μήνα.

Αυτές οι δημοτικές αγορές δημιουργήθηκαν αρχικά επί δημαρχίας Ερντογάν τη δεκαετία του ’90 — μια παράδοξη ένωση κοινωνικής πολιτικής και λαϊκισμού, που παρείχε φθηνή τροφή και βασικά αγαθά σε εκατομμύρια κατοίκους.

Αργότερα, ο σοσιαλδημοκράτης Εκρέμ Ιμάμογλου επέκτεινε το ίδιο μοντέλο, προσθέτοντας δημοτικές εστίες, φθηνές μετακινήσεις για μαθητές και δωρεάν παιδικούς σταθμούς.
Η συνταγή; Απλή: μια πόλη που προστατεύει το δικαίωμα του πολίτη να ζει αξιοπρεπώς.

Και το αποτέλεσμα; Η Κωνσταντινούπολη, μια μητρόπολη 16 εκατομμυρίων κατοίκων, απέδειξε πως το κοινωνικό κράτος σε τοπικό επίπεδο όχι μόνο είναι εφικτό — είναι και δημοφιλές. Ο Ιμάμογλου κέρδισε ξανά το 2024, με ευρύτατη αποδοχή.

@wikipedia.org

Ο Μαμντάνι δεν ονειρεύεται, σχεδιάζει

Το όραμα του Μαμντάνι, λοιπόν, δεν είναι φαντασίωση. Είναι ένα ρεαλιστικό σχέδιο αστικής πολιτικής, που αντλεί παραδείγματα από όλο τον κόσμο:

• Από τη Βιέννη των επιδοτούμενων κατοικιών.
• Από το Λονδίνο και το Βερολίνο, που επενδύουν σε κοινωνική στέγαση.
• Από τη Μπογκοτά και τη Σεούλ, όπου οι φοιτητές και οι εργαζόμενοι υποστηρίζονται με στοχευμένες επιδοτήσεις.

Η ουσία του προγράμματός του δεν είναι η “κρατικοποίηση της ζωής”, όπως λένε οι επικριτές του, αλλά η επανίδρυση της πόλης ως κοινότητας.
Μιας πόλης που δεν μετρά την αξία του πολίτη με βάση το εισόδημα, αλλά με βάση τη συμμετοχή του στον κοινωνικό ιστό.

Η πόλη ως υπόσχεση

Ο Μαμντάνι γνωρίζει ότι η Νέα Υόρκη δεν είναι Κωνσταντινούπολη — ούτε πολιτισμικά, ούτε ιστορικά. Αλλά, όπως συνηθίζει να λέει, «οι ανάγκες είναι παγκόσμιες, όχι πολιτισμικές».

Η ανάγκη για στέγη, τροφή, μετακίνηση, για έναν δημόσιο χώρο που να ανήκει σε όλους, δεν είναι πολυτέλεια — είναι θεμέλιο.

Το όραμά του δεν είναι επανάσταση. Είναι επιστροφή στο αυτονόητο: μια πόλη που νοιάζεται. Και όσο κι αν ακούγεται ρομαντικό για το “Μεγάλο Μήλο”, η Κωνσταντινούπολη ήδη απέδειξε πως ακόμη και οι πιο σκληρές μεγαλουπόλεις μπορούν να γίνουν πιο ανθρώπινες.

Όταν οι επικριτές του λένε πως οι ιδέες του είναι ουτοπικές, ο Ζόχραν Μαμντάνι απαντά έμμεσα — δείχνοντας απλώς έναν χάρτη. Στον χάρτη αυτόν, υπάρχει μια άλλη μητρόπολη που έκανε τα ίδια βήματα, ενάντια στις ίδιες αντιστάσεις.

Και πέτυχε.