Τετραήμερη εργασία: Τα εντυπωσιακά αποτελέσματα από τα πρώτα πειράματα

Για δεκαετίες η ιδέα της τετραήμερης εβδομάδας εργασίας φάνταζε περισσότερο ως ευχή παρά ως ρεαλιστική προοπτική. Οι εργαζόμενοι την ονειρεύονταν, οι εργοδότες την απέκλειαν και οι κυβερνήσεις την έβλεπαν με καχυποψία.

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, πρωτοβουλίες και πειράματα σε διάφορες χώρες αποδεικνύουν ότι η μείωση του χρόνου εργασίας όχι μόνο δεν υπονομεύει την παραγωγικότητα, αλλά μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής και να ενισχύσει την αποδοτικότητα.

Τα πρώτα βήματα: Η Ισλανδία άνοιξε τον δρόμο

Από το 2015 έως το 2019, η Ισλανδία έγινε το πρώτο κράτος που τόλμησε να δοκιμάσει το μοντέλο. Πειράματα με εργαζομένους σε δημόσιες υπηρεσίες έδειξαν ότι μείωση του εβδομαδιαίου ωραρίου από 40 σε 35–36 ώρες, χωρίς καμία περικοπή στους μισθούς, βελτίωσε εντυπωσιακά την ευημερία και περιόρισε το εργασιακό άγχος. Και όμως, η παραγωγικότητα όχι μόνο δεν μειώθηκε, αλλά συχνά αυξήθηκε. Ενδεικτικά, το Λογιστικό Τμήμα του Ρέικιαβικ παρουσίασε αύξηση 6,5% στην επεξεργασία τιμολογίων, ενώ στην αστυνομία ο χρόνος διεκπεραίωσης αιτήσεων έπεσε από έξι σε δύο ημέρες. Το πείραμα οδήγησε στο να μπορεί πλέον το 86% των Ισλανδών εργαζομένων να διαπραγματευτούν μικρότερο ωράριο.

Η Microsoft Ιαπωνίας και η έκρηξη παραγωγικότητας

Σε μια χώρα διάσημη για την υπερεργασία της, η Microsoft Japan εφάρμοσε το 2019 το πιλοτικό πρόγραμμα “Work Life Choice Challenge Summer”. Τα γραφεία έμεναν κλειστά κάθε Παρασκευή και οι εργαζόμενοι πληρώνονταν κανονικά. Το αποτέλεσμα; Άνοδος παραγωγικότητας σχεδόν 40%, μείωση κατανάλωσης ενέργειας κατά 23% και εντυπωσιακή μείωση στη χρήση χαρτιού κατά 59%.

Η Βρετανία: Το μεγαλύτερο πιλοτικό πρόγραμμα στην Ευρώπη

Το 2022, 61 εταιρείες και σχεδόν 3.000 εργαζόμενοι συμμετείχαν σε εξάμηνο πρόγραμμα τετραήμερης εργασίας. Το 92% των εταιρειών αποφάσισε να συνεχίσει το μοντέλο, ενώ οι μισές το υιοθέτησαν οριστικά. Τα έσοδα αυξήθηκαν κατά μέσο όρο 1,4% (με κάποιες επιχειρήσεις να φτάνουν σε άνοδο 34%), ενώ οι αποχωρήσεις προσωπικού μειώθηκαν κατά 57%.

Η ιδιαίτερη περίπτωση της Ισπανίας

Η περιφέρεια της Βαλένθια δοκίμασε κάτι μοναδικό: για έναν μήνα, τέσσερις Δευτέρες ορίστηκαν ως τοπικές αργίες, δίνοντας στους εργαζόμενους την αίσθηση τετραήμερης εβδομάδας. Τα αποτελέσματα ήταν μικτά. Ο τουρισμός άνθησε, το λιανεμπόριο παρουσίασε κάμψη, ενώ οι ίδιοι οι εργαζόμενοι δήλωσαν ενθουσιασμένοι με τον χρόνο που πέρασαν με την οικογένειά τους. Ωστόσο, παρατηρήθηκε αύξηση στην κατανάλωση αλκοόλ. Παράλληλα, η ισπανική κυβέρνηση επένδυσε 10 εκατ. ευρώ για να στηρίξει επιχειρήσεις που μείωσαν το ωράριο χωρίς μείωση μισθών.

Ολλανδία και Πορτογαλία: Δύο διαφορετικά μοντέλα

Η Ολλανδία θεωρείται πρωτοπόρος: πάνω από το 50% των γυναικών και σχεδόν 20% των ανδρών εργάζονται λιγότερες από 30 ώρες εβδομαδιαίως, με τον εθνικό μέσο όρο να πέφτει στις 32,1 ώρες, τον χαμηλότερο στην ΕΕ. Παρότι δεν υπάρχει γενικευμένη τετραήμερη εργασία, πολλές εταιρείες στο Άμστερνταμ, όπως η &samhoud και η Hey Honey, την εφαρμόζουν ήδη.

Στην Πορτογαλία, 41 εταιρείες συμμετείχαν σε πιλοτικό πρόγραμμα με τη στήριξη της κυβέρνησης. Οι εργαζόμενοι μείωσαν τον χρόνο εργασίας κατά 13,7% και οι περισσότερες επιχειρήσεις κράτησαν το μοντέλο. Μόνο τέσσερις γύρισαν στο κλασικό πενθήμερο.

Οι αντιρρήσεις και τα όρια εφαρμογής

Φυσικά, δεν είναι όλα ρόδινα. Η τετραήμερη εργασία φαίνεται πιο εύκολη σε κλάδους γραφείου ή τεχνολογίας, όπου η απόδοση μετριέται με projects. Στην υγεία, την εστίαση ή το λιανεμπόριο, όπου απαιτείται φυσική παρουσία, το μέτρο είναι πιο δύσκολο. Επίσης, οι μικρότερες επιχειρήσεις ανησυχούν για το κόστος και την ανάγκη πρόσθετων προσλήψεων.

Παρά τις δυσκολίες, η ιδέα κερδίζει έδαφος διεθνώς, ακόμα και στις ΗΠΑ, όπου εταιρείες όπως η Kickstarter δοκιμάζουν νέες φόρμες εργασίας. Η πανδημία απέδειξε ότι η ευελιξία αυξάνει την αποδοτικότητα, ενώ έφερε στο προσκήνιο τη συζήτηση για το τι σημαίνει πραγματικά «καλή ζωή». Στην εποχή όπου το κινητό μετατρέπει το σπίτι σε μόνιμο γραφείο, μια επιπλέον μέρα για οικογένεια, ξεκούραση ή δημιουργία μπορεί να είναι ανεκτίμητη. Και το πιο εντυπωσιακό; Τα οικονομικά μεγέθη δείχνουν ότι η παραγωγικότητα όχι μόνο δεν μειώνεται, αλλά σε πολλές περιπτώσεις αυξάνεται.