Πώς η θερινή ώρα επηρεάζει την υγεία μας

Η αλλαγή της ώρας φαίνεται πως δεν είναι τόσο αθώα όσο πιστεύαμε. Από καρδιακές προσβολές μέχρι τροχαία ατυχήματα, η μετάβαση από τη χειμερινή στη θερινή ώρα –και το αντίστροφο– συνδέεται με πλήθος επιπτώσεων στην υγεία, όπως αποκαλύπτουν οι επιστήμονες.

Καθώς οι νύχτες μεγαλώνουν και ετοιμαζόμαστε να «γυρίσουμε» τα ρολόγια πίσω, πολλοί σκέφτονται την επιπλέον ώρα ύπνου. Ωστόσο, η πραγματικότητα δεν είναι τόσο ευχάριστη. Έρευνες έχουν δείξει ότι η επιστροφή στη χειμερινή ώρα το φθινόπωρο συνδέεται με αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης. Από την άλλη, η εαρινή αλλαγή –όταν χάνουμε μία ώρα ύπνου– έχει συνδεθεί με ακόμη σοβαρότερες επιπτώσεις: αυξημένα εμφράγματα, εγκεφαλικά και τροχαία.

Η θερινή ώρα καθιερώθηκε στη Βρετανία το 1916, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας και τη μέγιστη αξιοποίηση του φυσικού φωτός. Σήμερα, περίπου 70 χώρες σε όλο τον κόσμο ακολουθούν το ίδιο σύστημα. Στις ΗΠΑ εφαρμόζεται από το 1966, ενώ στην Ευρώπη τα ρολόγια αλλάζουν την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου και του Οκτωβρίου.

Οι επιστήμονες προειδοποιούν

Η επιστημονική κοινότητα έχει πλέον συγκεντρώσει πλήθος δεδομένων που συνδέουν την αλλαγή της ώρας με κινδύνους για την υγεία. Μελέτες από ΗΠΑ, Σουηδία, Γερμανία, Βραζιλία και Φινλανδία δείχνουν ότι τα εμφράγματα αυξάνονται κατά 4% την εβδομάδα μετά την εαρινή αλλαγή. Άλλες έρευνες έχουν καταγράψει αύξηση στα εγκεφαλικά επεισόδια, στα περιστατικά κατάθλιψης, άγχους και εξάρτησης από ουσίες.

Τα τροχαία ατυχήματα επίσης φαίνεται να αυξάνονται. Μια αμερικανική μελέτη έδειξε 6% περισσότερους θανατηφόρους τραυματισμούς τις εβδομάδες μετά τη μετάβαση στη θερινή ώρα – αποτέλεσμα της έλλειψης ύπνου και της μειωμένης εγρήγορσης.

Ο βασικός λόγος είναι η διαταραχή του κιρκαδικού ρυθμού – του «εσωτερικού ρολογιού» του οργανισμού μας που ρυθμίζει τον ύπνο και την εγρήγορση. Το φως αποτελεί το κύριο σήμα που συγχρονίζει αυτόν τον ρυθμό. Όταν μετακινούμε την ώρα προς τα εμπρός, το σώμα μας μπερδεύεται: τα βράδια είναι πιο φωτεινά και τα πρωινά πιο σκοτεινά, δυσκολεύοντας την παραγωγή μελατονίνης, της ορμόνης που μας προκαλεί νύστα. Αποτέλεσμα; Κακός ύπνος, κούραση και μειωμένη απόδοση.

Αν και μια πρόσφατη βρετανική μελέτη του 2024 έδειξε ότι οι περισσότεροι αναπληρώνουν σταδιακά τον χαμένο ύπνο, το αρχικό σοκ του οργανισμού παραμένει. Ο καθηγητής Ντέιβιντ Ρέι από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης εξηγεί: «Όταν το ρολόι του σώματος λέει ότι είναι 7 το πρωί αλλά το ρολόι τοίχου δείχνει 6, υπάρχει μια μικρή αλλά σημαντική ανισορροπία. Και όταν αυτή επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους, τα προβλήματα γίνονται μαζικά».

Οι επιπτώσεις θυμίζουν... νυχτερινή εργασία

Η κατάσταση θυμίζει εκείνη των εργαζομένων σε βάρδιες, οι οποίοι έχουν αποδεδειγμένα υψηλότερα ποσοστά διαβήτη, καρδιοπαθειών, παχυσαρκίας και καρκίνου. Ακόμη και μικρές αποκλίσεις, όπως το να ζεις στο δυτικό άκρο μιας χρονικής ζώνης, μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο για τέτοιες παθήσεις.

Πέρα από την υγεία, υπάρχουν και οικονομικές συνέπειες. Σύμφωνα με μελέτη, η εαρινή αλλαγή της ώρας μειώνει τη συνολική ικανοποίηση από τη ζωή κατά 1,44%, αυξάνει το στρες και την κόπωση, ενώ κοστίζει στις οικονομίες πάνω από 750 ευρώ ανά άτομο κάθε χρόνο.

Το 2019, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε υπέρ της κατάργησης της αλλαγής της ώρας, όμως το μέτρο δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Οι χώρες παραμένουν διχασμένες: άλλες θέλουν να κρατήσουν τη θερινή ώρα, ενώ οι επιστήμονες προτείνουν τη χειμερινή, καθώς είναι πιο κοντά στους φυσικούς ρυθμούς του σώματος.

Όπως επισημαίνει ο Ρέι, «ακόμη και μία ώρα διαφορά μπορεί να φέρει σημαντικούς κινδύνους. Και όταν αυτό συμβαίνει σε ολόκληρους πληθυσμούς, τα αποτελέσματα δεν είναι καθόλου αμελητέα».

Καθώς, λοιπόν, ετοιμαζόμαστε για τις σκοτεινές φθινοπωρινές νύχτες, μπορούμε να παρηγορηθούμε με μία σκέψη: ίσως, τελικά, οι πιο σκοτεινές βραδιές σημαίνουν και καλύτερο ύπνο — κάτι που όλοι έχουμε ανάγκη.