Πώς τα Μάρμαρα του Παρθενώνα κατέληξαν στο Βρετανικό Μουσείο

Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα έχουν απασχολήσει πολλές φορές την ελληνική κοινή γνώμη αλλά και την εκάστοτε κυβέρνηση. Έχουν μείνει στην ιστορία ως «Ελγίνεια Μάρμαρα» χαρακτηρισμός που είναι απ’ όλες τις απόψεις λανθασμένος. Τα μάρμαρα δεν ανήκαν ποτέ στον Λόρδο Έλγιν, ο οποίος τα έκλεψε και τα μετέφερε στην Μεγάλη Βρετανία, με τους συμπατριώτες του να του ασκούν δριμεία κριτική. Πως όμως κατέληξαν στο Βρετανικό Μουσείο και δεν επέστρεψαν ποτέ εκεί που ανήκουν;

Ο Τόμας Μπρους, ο 7ος Λόρδος του Έλγιν είχε τον τίτλο του Πρέσβη της Μεγάλης Βρετανίας στην Κωνσταντινούπολη από το 1799 μέχρι και το 1803, λίγα χρόνια πριν το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης. Λάτρης της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής, όπως και όλοι στη Βρετανία τότε, ήθελε να χτίσει την έπαυλή του με αντίγραφα της ελληνικής αρχιτεκτονικής που βρίσκονταν στην Αθήνα. Με αυτό τον τρόπο ο Λόρδος Έλγιν θα μπορούσε να καυχιέται στην βρετανική αριστοκρατία για το εκλεπτυσμένο γούστο του.

Με σκοπό αρχικά να τα αντιγράψει, έφτιαξε μια ομάδα και μετά από μήνες αιτήσεων και δωροδοκιών, πήρε την άδεια για να μπει στην περιοχή του Παρθενώνα. Οι φήμες για στρατιωτική απόβαση των Γάλλων, ανέστειλαν την άδεια, αλλά ο Μπρους δεν το έβαλε κάτω. Ήδη τριγυρνούσε στο μυαλό του η ιδέα να μην τα αντιγράψει, αλλά να τα αφαιρέσει και να τα μεταφέρει στην Σκωτία. Με την επιρροή που είχε στην αυλή του Σουλτάνου, κατάφερε να εξασφαλίσει ένα «φιρμάνι», που του έδινε το δικαίωμα να κάνει ό, τι θέλει στον ιερό βράχο.

Με πυρετώδεις ρυθμούς από το 1801 μέχρι και το 1804, ο Έλγιν και το συνεργείο του αφαίρεσαν από το μνημείο 56 λίθους της ζωοφόρου, 19 αετωματικές μορφές και 15 μετόπους. Ο συνολικός αριθμός φέρεται να έφτανε τα 253 ανάγλυφα και αγάλματα, εκτός από τα μικρά αντικείμενα. Εκτός αυτού, οι ζημιές που προκάλεσαν στο μνημείο ήταν ανυπολόγιστες. Ο Έλγιν για να τα μεταφέρει χρησιμοποίησε τα πλοία του βρετανικού ναυτικού και ούτε λίγο ούτε πολύ, χρειάστηκαν 17 αποστολές.

Όταν έφτασε στην Αγγλία, οι σύγχρονοί του τον χαρακτήρισαν «κλέφτη», «βάνδαλο» και πολλά άλλα κοσμητικά επίθετα. Η περιουσία του είχε κάνει φτερά και η γυναίκα του, στην οποία είχε τάξει την έπαυλη, τον είχε παρατήσει για έναν στρατιωτικό. Ο Έλγιν επιχείρησε να πουλήσει τα αρχαία στο βρετανικό κράτος ζητώντας 75.000 λίρες, λίγα περισσότερα απ’ όσα είχε ξοδέψει όλα αυτά τα χρόνια. Με τα πολλά, η Βουλή των Κοινοτήτων με ψήφους 82 υπέρ και 30 κατά, αποφάσισε την αγορά των αρχαιοτήτων έναντι 35.000 λιρών.

Από το 1816 τα τοποθέτησε στο Βρετανικό Μουσείο, όπου βρίσκονται μέχρι σήμερα. Η ληστεία του Λόρδου ήταν πρωτοφανής και πάνω απ’ όλα ανήθικη, ενώ οι φθορές που προκάλεσε στον ναό του Παρθενώνα ήταν «μεγαλύτερες από εκείνες που προκάλεσε το πυροβολικό των Βενετών». Ο φιλέλληνας Λόρδος Μπάιρον κατέκρινε ανοιχτά τις πράξεις του Έλγιν και μάλιστα έγραψε το ποίημα «Η κατάρα της Αθηνάς».

Από τότε, έχουν περάσει πάνω από 200 χρόνια και παρά τις φωνές από όλον τον κόσμο αλλά και τις προσπάθειες των ελληνικών κυβερνήσεων (κυρίως της Μελίνας Μερκούρη), τα μάρμαρα δεν επέστρεψαν ποτέ εκεί που ανήκουν. Το 2002, σε μια δημοσκόπηση που έγινε στην Μεγάλη Βρετανία με ερώτημα «Αν γινόταν ένα δημοψήφισμα σχετικά με το αν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα πρέπει να επιστραφούν στην Ελλάδα ή όχι, τι θα απαντούσατε;», το 40% των Βρετανών απάντησε να επιστραφούν, το 16% να παραμείνουν στο Βρετανικό Μουσείο και το 44%, ότι δεν είχε άποψη. Από το 2009 που άνοιξε το Μουσείο της Ακρόπολης, αναγκάστηκε να εκθέτει αντίγραφα εκείνων που λείπουν!

Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, αποτελούν παγκόσμια κληρονομία και όχι ιδιοκτησία κάποιου κράτους. Η θέση τους είναι στον τόπο που φιλοτεχνήθηκαν και υπήρξαν για χιλιάδες χρόνια. Και ίσως κάποια μέρα επιστρέψουν…